धितोपत्र कारोबारमा के हो नट्स ? यी हुन् नट्सका २० मोड्युलका विशेषता

अनन्त्य सुन्दर

कामाडौं । नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से)ले नेप्से अनलाइन कारोबार प्रणाली (नट्स) सञ्चालनमा ल्याएको वर्षौं भइसकेको छ । तर यो प्रणालीबारे थोरै लगानीकर्ता मात्र जानकार छन् । नेप्सेका अनुसार नेप्सेको स्वचालित अनलाइन कारोबार प्रणालीको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण हिस्सा नै नट्स रहेको छ । इन्टरनेटको माध्यमबाट संसारका जुनसुकै ठाउँबाट लगानीकर्ताले विभिन्न धितोपत्र खरीदविक्री आदेश प्रविष्ट गरी कारोबार गर्ने प्रणाली नै नट्स हो ।

नेप्सेले २०७२ सालदेखि कागजी शेयर प्रमाणपत्रलाई विद्युतीय स्वरूपमा ढालेर कागजरहित कारोबार राफसाफ तथा फछ्र्योटको थालनी गरेको थियो । नेप्सेले अहिले पूर्ण स्वचालित अनलाइन कारोबार प्रणाली कार्यान्यनमा ल्याएको छ । पूर्ण स्वचालित अनलाइन कारोबार प्रणाली सञ्चालनमा आएसँगै अहिले लगानीकर्ता र ब्रोकरका साथै नियामकलाई समेत सहज भएको छ । यसले ब्रोकरलाई लगानीकर्ताको आदेश अनुसार कारोबार सञ्चालन गर्न, लगानीकर्तालाई धितोपत्रको कारोबार गर्न र नियामकलाई बजारमा हुने गतिविधि नियमन गर्न सहज भएको हो ।

नेप्सेका अनुसार नट्समा कम्पनी सूचीकरण, सदस्य दलाल दर्ता, सुपरिवेक्षण, जोखिम व्यवस्थापन, इन्डेक्स व्यवस्थापन, कारोबार सञ्चालन लगायत कार्य स्वचालित रूपमा हुन्छन् । वाइको प्रालिद्वारा निर्मित नट्समा २० ओटा छुट्टाछुट्टै मोड्युल र अन्य सहायक मोड्युल छन् । नट्स अन्तर्गत ट्रेड म्यानेजमेन्ट सिस्टम (टीएमएस)को निर्माण पनि वाइकोले नै गरेको हो । नट्स र टीएमएस दुवैको मर्मतसम्भार यही कम्पनीले गर्दै आएको छ । नेप्सेका अनुसार टीएमएस र नट्सबीच भर्चुअल प्राइभेट नेटवर्क (भीपीएन)बाट कनेक्सन गरी उच्चतम सुरक्षा व्यवस्था गरिएको छ ।

नट्सका प्रमुख विशेषता
नट्समा पूर्ण स्वचालित सूचीकरण, ब्रोकर व्यवस्थापन, इन्डेक्स, सुपरिवेक्षण र धितो तथा भुक्तानी प्रणाली छन् । यस्तै यसमा शेयर ऋणपत्र, डेरिभेटिभ्स लगायत वित्तीय औजारको पनि कारोबार गर्न सकिन्छ । आवश्यकता अनुसार नट्सको आकार विस्तार गर्न सकिन्छ । भविष्यमा बढ्ने कारोबार नट्समार्फत सजिलै व्यवस्थापन गरी सञ्चालन गर्न सकिन्छ ।

इन्टरनेटको माध्यमबाट कारोबार गर्न सकिने नट्समा ५० माइक्रो सेकेन्ड प्रतिकारोबार म्याचिङ सिस्टम छ ।  

नट्सका मोड्युल र विशेषता
नट्समा २० ओटा छुट्टाछुट्टै मोड्युल र अन्य सहायक मोड्युल छन् । शेयर बजारमा उक्त मोड्युलको पृथक् विशेषता र महत्त्व छ ।

संगठन तथा कारोबार व्यवस्थापन
आन्तरिक तथा बाह्य प्रयोगकर्ता र संगठन व्यवस्थापनका लागि यस मोड्युलको प्रयोग हुन्छ ।

कर्तव्य तथा अधिकार व्यवस्थापन
आन्तरिक तथा बाह्य प्रयोगकर्ताका कर्तव्य र अधिकार व्यवस्थापन गरी प्रणालीमा पहुँच दिने कार्य यो मोड्युलबाट गरिन्छ ।

सूचीकरण व्यवस्थापन
नेप्सेमा सूचीकृत सबै प्रकारका कम्पनी तथा वित्तीय औजारको सूचीकरण प्रक्रिया पूर्णरूपमा स्वचालित गर्न यो मोड्युलको प्रयोग गरिन्छ । सूचना तथा अन्य वित्तीय विवरणहरू सूचीकृत कम्पनी स्वयंले राख्न मिल्नेगरी प्रक्रिया पूर्ण स्वचालित गर्ने काम यो मोड्युलबाट हुन्छ ।  

धरौटी व्यवस्थापन
ब्रोकर र लगानीकर्ताले धितोपत्र कारोबार गर्न राख्नुपर्ने धरौटीको व्यवस्थापन यस मोड्युलले गर्छ ।

ब्रोकर व्यवस्थापन
ब्रोकरहरूको दर्ता, लाइसेन्स लगायतका कार्यका लागि यो मोड्युलको प्रयोग गरिन्छ ।

बजार निर्माता
बजार निर्माता दर्ता, कारोबार तथा बजार निर्माताले कुन कुन धितोपत्रमा निर्माता भएर कार्य गर्न सक्छ/सक्दैन लगायत कार्य यस मोड्युलद्वारा गरिन्छ ।  

सूचकांक व्यवस्थापन
नेप्से सूचकांक लगायत अन्य सूचकांक थप्ने/हटाउने तथा सूचकांकको परिमार्जन समायोजनका लागि यो मोड्युलको प्रयोग गरिन्छ ।

मूल्यसम्बन्धी जानकारी प्रवाह
दोस्रो बजार कारोबारको रियल टाइम विवरण प्रसारण गर्न तथा तेस्रो पक्षको प्रणालीसँग एप्लिकेशन प्रोग्रामिङ इन्टरफेस (एपीआई)द्वारा अन्तरआबद्धता गरी विवरणको आदान गर्न यो मोड्युलको प्रयोग गरिएको छ ।

जोखिम व्यवस्थापन प्रणाली
दोस्रो बजार कारोबारमा नियमित कारोबार हुँदा र कारोबारपछि हुने कुनै जोखिम व्यवस्थापन गर्न यस प्रणालीको प्रयोग गरिएको छ । ब्रोकर तथा लगानीकर्ता दुवैको जोखिम व्यवस्थापनमा यो मोड्युलको प्रयोग हुन्छ ।

सुपरिवेक्षण प्रणाली
दोस्रो बजार कारोबारमा हुने हेरफेर ब्रोकर तथा लगानीकर्ताको कारोबारमा निरीक्षण तथा निगरानी गर्न यो मोड्युलको प्रयोग गरिन्छ ।

ब्रोकर ब्याक अफिस व्यवस्थापन
ब्रोकरले दोस्रो बजारमा गरेको कारोबार हिसाब किताब गर्न तथा प्रयोगकर्ताको अभिलेख राख्न यो मोड्युलको प्रयोग गरिन्छ ।

आदेश मार्ग व्यवस्थापन
ब्रोकर तथा लगानीकर्ताले प्रविष्ट गरेका आदेशहरू व्यवस्थापन गरी नेप्सेको म्याचिङ प्रणालीसँग समन्वय गर्न यस मोड्युलको प्रयोग हुन्छ ।

सदस्य एडमिन टर्मिनल
टीएमएस प्रणालीका सुपर एड्मिनिस्ट्रेसन कार्यहरू, जस्तै– ‘युजर रोल प्रिभिलेज क्रियसन’ यस मोड्युलबाट गरिन्छ ।

ट्रेडर वर्क स्टेशन लगानीकर्ता
लगानीकर्तालाई कारोबार गर्न चाहिने आदेश विन्डोज, कारोबार विवरण लगायतको कार्यका लागि यो मोड्युलको प्रयोग हुन्छ ।

ट्रेडर वर्क स्टेशन ब्रोकर
क्लाइन्ट दर्ता, युजर दर्ता, आदेश प्रविष्टि, जोखिम व्यवस्थापन र पोर्टफोलियो व्यवस्थापनका लागि यो मोड्युलको प्रयोग गरिन्छ ।

नियन्त्रण वर्क स्टेशन
धितोपत्रको कारोबार प्यारामिटरको सेटिङ, बजारको समय सेट गर्ने लगायत कार्यका लागि यो मोड्युल प्रयोग हुन्छ ।

म्याचिङ इन्जिन
यो धितोपत्र कारोबारको मुख्य प्रणाली हो । सम्पूर्ण ब्रोकर तथा लगानीकर्ताले प्रविष्ट गरेको आदेश ‘प्राइस टाइम प्रायोरिटी’मा म्याचिङ गर्ने कार्य यस मोड्युलले गर्छ ।

एक्सचेन्ज म्यासेजिङ प्रणाली
दोस्रो कारोबारको क्रममा रियल टाइममा सृजना हुने सूचना आदान प्रदान, ईमेल/एसएमएसका लागि यो मोड्युलको प्रयोग हुन्छ ।

सदस्य पोर्टल
ब्रोकर सदस्यहरूको इन्ड अफ द डे (ईओडी) रिपोर्ट, क्लाइन्ट क्रियसन फाइल लगायत पेइन–पेआउट फाइलहरू अपलोड/डाउनलोडका लागि यो मोड्युल प्रयोगमा आउँछ ।
 
म्यानेजमेन्ट इन्फरमेसन सिस्टम रिपोर्ट
दोस्रो बजारमा भएका कारोबार लगायत अन्य कार्यसम्बन्धी सम्पूर्ण रिपोर्ट तयार पार्ने कार्य यस मोड्युलबाट गरिन्छ ।

प्रतिक्रिया [0]

पुरा नाम: *

इमेल: *

प्रतिकृया: *
पठाउनुहोस