घट्यो विप्रेषण, बढ्यो महँगी

विप्रेषण आप्रवाह लगातार दोस्रो महीनामा पनि घट्यो, शोधनान्तर भने निरन्तर सुधार

मिलन विश्वकर्मा

काठमाडौं । नेपाल भित्रिने विप्रेषण (रेमिट्यान्स) आप्रवाह लगातार दोस्रो महीना घटेको छ । सामान्यतया चाडपर्व, विशेषगरी दशैंको समयमा उच्चरूपमा विप्रेषण भित्रने गरेकोमा यसपालि त्यसको ठीक विपरीत घट्न पुग्यो । 

नेपाल राष्ट्र बैंकले बिहीवार सार्वजनिक गरेको देशको वर्तमान आर्थिक तथा वित्तीय स्थिति प्रतिवेदनका अनुसार चालू आर्थिक वर्षको असोज मसान्तसम्ममा विप्रेषण करीब ५ प्रतिशतले घटेको छ । केन्द्रीय बैंकको तथ्यांक अनुसार असोजसम्म रू. २ खर्ब ३० अर्ब २४ करोड विप्रेषण नेपाल भित्रिएको छ, जुन अघिल्लो आवको सोही महीनामा रू. २ खर्ब ४२ अर्ब १७ करोड रहेको थियो । गत भदौमा विप्रेषण आप्रवाह १९ महीनापछि पहिलोपटक घटेको थियो । चाडपर्वका कारण असोजमा विप्रेषण बढ्ने राष्ट्र बैंकको अपेक्षा थियो । 

राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक डा. गुणाकर भट्टले चालू आवमा विप्रेषण आउने आधार खुम्चिँदा यस्तो अवस्था आएको बताए । ‘गत आवमा आधार बलियो हुँदा विप्रेषण बढेको थियो । तर, अहिले त्यो अनुसारको आधार नबन्दा कम आएको हो ।’

२०७४ फागुनमा भन्सारमा सन्दर्भ मूल्य कायम गरेपछि अनौपचारिक व्यापार नियन्त्रणमा आएको थियो । त्यसपछि हुन्डीजस्ता अनौपचारिक कारोबार पनि निरुत्साहित भए, जसको फलस्वरूप विप्रेषण बढेको भट्टको भनाइ छ । त्यस्तै, अमेरिकी डलरको तुलनामा नेपाली मुद्रा सस्तो हुँदा पनि विप्रेषण बढेको उनी बताउँछन् । उनले भने, ‘योसँगै यहाँका बैंकमा निक्षेपको ब्याजदर बढेपछि विदेशमा रहेका नेपालीले होल्ड गरेर राखेको पैसा पठाउन थाले, तर अहिले त्यस्तो अवस्था छैन । डलर पनि सस्तो हुँदै गएपछि विपे्रषण आप्रवाह कम हुँदै गएको छ ।’

विदेश जाने कामदारको संख्या घट्दा पनि विप्रेषणमा नकारात्मक असर परेको उनको भनाइ छ । उनले थपे, ‘मलेशियाको रोजगारी लामो समयसम्म रोकियो । अन्य मुलुकमा जाने कामदारको संख्या पनि घट्दै गएको छ, त्यस्ता कारणले पनि विप्रेषण आप्रवाह घटेको हो । साथै, विश्व अर्थतन्त्रमा पनि मन्दी आउँदाको असर पनि  विपे्रषण आप्रवाहमा देखिएको छ ।’

मुद्रास्फीति बढ्यो
केन्द्रीय बैंकको तथ्यांकले मूल्य वृद्धि निरन्तर उकालो लाग्दै गएको देखाएको छ । चालू आवमा मुद्रास्फीति ६ प्रतिशतभन्दा माथि नपु¥याउने लक्ष्य लिइएको भए पनि पहिलो त्रैमासमा नै यो ६ दशमलव २१ प्रतिशत पुगेको छ । 

केन्द्रीय बैंकका अनुसार खाद्य तथा पेय पदार्थ वस्तुको मूल्य अधिक मात्रामा बढेको छ । खाद्य तथा पेय पदार्थ मूल्यवृद्धि ७ दशमलव शून्य ४ प्रतिशत र गैरखाद्य वस्तुको मूल्यवृद्धि ५ दशमलव ५५ प्रतिशत पुगेको छ । 

राष्ट्र बैंकले भारतमा मूल्य वृद्धि बढ्दा नेपालमा पनि त्यसको असर परेको बताएको छ । राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक भट्टले भने, ‘अहिले मुद्रास्फीति बढ्नुको कारण भारत नै हो । त्यसैले हामीले चाहेर मात्र यो नियन्त्रण हुने अवस्था छैन ।’

राष्ट्र बैंकका अनुसार काठमाडौंमा सबैभन्दा बढी वस्तुको भाउ बढेको देखिन्छ । काठमाडौं उपत्यकामा ८ दशमलव १४ प्रतिशत, तराईमा ५ दशमलव ७५ प्रतिशत, पहाडमा ४ दशमलव ८९ प्रतिशत र हिमालमा ५ दशमलव ११ प्रतिशत महँगी बढेको छ । 

वैदेशिक व्यापारमा सुधार
मुलुकको आयातमा कमी आउँदा समग्र वैदेशिक व्यापारमा भने केही सुधार देखिएको छ । यस अवधिमा मुलुकको आयात १० दशमलव ३ प्रतिशतले घटेको छ भने निर्यात १४ दशमलव ४ प्रतिशतले बढेको छ । गत आवको पहिलो त्रैमासमा आयात ४३ दशमलव ६ प्रतिशतले बढेर रू. ३ खर्ब ७३ अर्ब पुगेको थियो । चालू आवमा यो रू. ३३ अर्ब ६४ करोडले घटी रू. ३ खर्ब ३४ अर्बमा रहेको छ । उता, निर्यात रू. २३ अर्ब ७४ करोडबाट बढेर रू. २७ अर्ब १७ करोड पुगेको छ । 

शोधनान्तर स्थिति बचतमा  
वैदेशिक लगानी र वैदेशिक ऋण बढेपछि शोधनान्तर स्थितिमा सुधार आएको छ । चालू आवको शुरूदेखि सुधार भएको शोधनान्तर स्थिति असोजमा पनि कायम रह्यो । देशबाट बाहिरिने रकमभन्दा भित्रिने रकम बढेपछि चालू आवको असोजसम्म शोधनान्तर स्थिति रू. १४ अर्ब ४३ करोडले बचतमा छ । ‘अहिले ४ अर्ब रुपैयाँको हाराहारीमा वैदेशिक लगानी आएको छ । सरकारले पनि करीब २५ अर्ब रुपैयाँ वैदशिक ऋण परिचालन गरिरहेको छ । 

त्यसैले शोधनान्तर स्थिति बचतमा छ,’ भट्टले बताए । वैदेशिक भ्रमणमा कडाइ गर्दा पनि शोधनान्तर स्थितिमा सुधार हुँदै गएको उनको भनाइ छ ।

यद्यपि, चालू खाता भने अझै घाटामा नै छ । समीक्षा अवधिमा यस्तो घाटा रू. २७ अर्ब १८ करोड पुगेको छ । गत आवको समीक्षा अवधिमा यस्तो घाटा रू. ८१ अर्ब ७४ करोड थियो, जसअनुसार चालू खाता घाटा पनि सुधारोन्मुख देखिएको छ । 

यस्तै, असोजसम्म राष्ट्र बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले रू. १० खर्ब ८७ अर्ब ७३ करोड बराबरको विदेशी मुद्रा सञ्चित गरेका थिए । उक्त सञ्चितिले साढे ८ महीनाको आयात धान्न पुग्ने बताइएको छ । गत असारसम्म उनीहरूसँग रू. १० खर्ब ३८ अर्ब ९२ करोड बराबरको विदेशी मुद्रा थियो ।

प्रतिक्रिया [0]