सिमेन्टको माग वार्षिक २ करोड ५८ लाख पुग्ने प्रक्षेपण

हिमा वि.क.

काठमाडौं । ५ वर्षभित्र नेपालमा सिमेन्टको माग अहिलेको भन्दा दोब्बरभन्दा बढी हुने प्रक्षेपण गरिएको छ । ठूला पूर्वाधारका आयोजनाहरू निर्माणाधीन रहेको र नयाँ आयोजनाहरू पनि कार्यान्वयनमा जाने भन्दै सन् २०२५ सम्ममा नेपालमा सिमेन्टको माग वार्षिक २ करोड ५८ लाख मेट्रिक टन (मेटन) पुग्ने प्रक्षेपण नेपाल राष्ट्र बैंक गरेको छ ।

२०२०/२१ लाई आधार वर्ष मान्दै केन्द्रीय बैंकले आगामी ५ वर्षसम्ममा सिमेन्टको माग बढ्दै जाने प्रक्षेपण गरेको हो । अहिले नेपालको आन्तरिक बजारमा सिमेन्टको माग झन्डै करोड नजिक अर्थात् ९० लाख ५० हजार मेटन रहेको छ । हाल सञ्चालनमा आएका ५५ सिमेन्ट उद्योगहरूको वार्षिक कुुल जडितक्षमता भने १ करोड ५० लाख मेटन रहेको छ । केन्द्रीय बैंकका अनुसार सबै सिमेन्टहरू उत्पादन क्षमताअनुसार सञ्चालनमा आएका छैनन् । अर्थात् पूर्ण क्षमतामा सञ्चालन भएका छैनन् ।

‘नेपालमा सिमेन्ट उद्योगमा वैदेशिक लगानी : आर्थिक सामाजिक प्रभावको अध्ययनसम्बन्धी प्रतिवेदन’ शुक्रवार सार्वजनिक गर्दै केन्द्रीय बैंकले राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाहरू, गौतम बुद्ध, पोखरा अन्तरराष्ट्रिय विमानस्थल निर्माणाधीन रहेको र अरू मेगा प्रोजेक्टहरू पनि पाइपलाइनमा रहेकाले सिमेन्टको माग बढ्ने प्रक्षेपण गरेको छ । पाइपलाइनमा रहेका बूढीगण्डकी जलविद्युत् आयोजना, माथिल्लो मर्स्याङ्दी जलविद्युत् (दोस्रो), कालिगण्डकी गर्ज, आँखु खोला जलविद्युत्जस्ता आयोजनाहरूका कारण पनि आगामी वर्षहरूमा सिमेन्टको माग बढ्ने देखिएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

यसैगरी, प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीका उद्योगहरू थप खोल्न दिन पनि केन्द्रीय बैंकले सुझाव दिएको छ । नेपालमा उपलब्ध चुनढुंगा खानीलाई उपयोगमा ल्याई आन्तरिक माग परिपूर्ति गर्न, आयात कटौती तथा निर्यात प्रवर्द्धन गर्न वैदेशिक लगानीमा थप सिमेन्ट उद्योग खोल्न दिनु उपयुक्त हुने सुझाव केन्द्रीय बैंकले दिएको छ । उसले अहिले पनि वार्षिक रूपमा १५ लाख ६० हजार मेटन सिमेन्ट आयात भएको भन्दै यसलाई कटौती गर्न आन्तरिक उत्पादन क्षमताअनुसार नै उत्पादन गर्न पनि सुझाव दिएको छ ।

तर, नेपाल सिमेन्ट उत्पादक संघका अध्यक्ष धु्रव थापाले भने राष्ट्र बैंकले वैदेशिक लगानीमा उद्योग खोल्न दिएको सुझावमा असन्तुष्ट व्यक्त गरेका छन् । ‘हामीले विगत वर्षहरूदेखि नै सिमेन्ट उद्योगमा वैदेशिक लगानी ल्याउन नहुने भन्दै सरकारलाई पटक पटक पत्राचार गरेका छौं,’ उनले भने ‘अहिले नेपाली सिमेन्ट उद्योगहरूबाट नै आन्तरिक माग परिपूर्ति हुने र निर्यात गर्ने क्षमता राख्छन् र सस्तोमा पनि सिमेन्ट विक्री गरिरहेका छौं ।’

क्लिंकर तथा सिमेन्ट उत्पादन र लगानी पनि नेपाली लगानीकर्ताहरूबाटै भएका बेला विदेशी लगानीमा उद्योग खोल्नु भन्नु गलत भएको उनले बताए । केन्द्रीय बैंकको यो सुझाव सच्याउन आवश्यक भएको भन्दै उनले यसले नेपाली सिमेन्ट उद्योगीलाई निरुत्साहित गर्ने दाबी गरे । मुलुकमा सञ्चालित स्वदेशी निजी, सरकारी र विदेशी लगानीमा ५५ भन्दा बढी सिमेन्ट उद्योगहरू सञ्चालनमा छन् । उनीहरूको उत्पादन क्षमता वार्षिक १ करोड ५० लाख भए पनि अहिले पनि सिमेन्ट आयात भइरहेको छ ।

केन्द्रीय बैंकका अनुसार नेपालका सिमेन्ट उद्योगहरूमा वैदेशिक लगानीको अंश होङसी–शिवममा ७० प्रतिशत, मारुतीमा २१ प्रतिशत, अर्घाखाँची सिमेन्टमा १८ प्रतिशत छ । यस्तै शतप्रतिशत वैदेशिक लगानी रहेको हुवासिङ नारायणी सिमेन्ट भने निर्माणाधीन छ । यसको लगानीकर्ता चिनियाँ कम्पनी हुवासिङ सेन्ट्रलर एशिया इन्भेष्टमेन्ट (वुहान) लि.रहेको छ । अर्घाखाँची र मारुतीमा भारतीय लगानी र हुवासिङ र होङसी शिवममा भने चिनियाँ कम्पनीको लगानी रहेको छ । वैदेशिक लगानीमा स्थापित उद्योगहरूको सञ्चालन र मुनाफा राम्रो रहेको पनि उल्लेख गरिएको छ । साथै, उत्पादन क्षमता र उत्पादन लागत पनि न्यून रहेको पाइएको छ । केन्द्रीय बैंकले सिमेन्ट उद्योगहरूको सामाजिक–संस्थागत उत्तरदायित्व (सीएसआर)बाट हुने लगानी, रोजगारीका साथै व्यापारिक अवसरहरूको पनि विश्लेषण गरेको थियो । सिमेन्ट उद्योगको सञ्चालनबाट रोजगारीका अवसर सृजना, उद्योग वरिपरिको जमीनको मूल्य वृद्धि हुँदा आम्दानीमा सकारात्मक प्रभाव परेको भए पनि वातावरणीय प्रदूषण भने बढेको उल्लेख गरिएको छ ।

वातावरण प्रदूषण रोक्नका लागि सिमेन्ट उद्योगहरूलाई आवासीय क्षेत्रमा स्थापना गर्न निरुत्साहित गर्नुपर्ने सुझाव पनि दिइएको छ । यसैगरी सीएसआरमार्फत हुने खर्चलाई शिक्षा, स्वास्थ्य, वातावरण संरक्षण आदिमा लगानी गर्न प्रोत्साहन गर्न नीति लिन पनि आवश्यक देखिएको उल्लेख गरिएको छ ।

प्रतिक्रिया [0]