दुबीकै कारण डिप्रेशन, एन्जाइटीजस्ता समस्या देखिन सक्छ

(अस)

सेतो दुबी आफ्नै प्रतिरोधात्मक शक्ति बढी हुँदा आउने समस्या हो । यसले शरीरलाई हानि गर्दैन । जब छालालाई रङ प्रदान गर्ने मेलानोसाइट भन्ने कोष कम हुन्छ, तब सेतो दुबी देखापर्छ । यो कोषले जति रङ फाल्यो, मानिस त्यति कालो हुन्छ । त्यो रङ कम भयो भने गोरो हुने हो । क्युटिस केयर, बानेश्वर र धुलिखेल अस्पतालमा कार्यरत डा. धर्मेन्द्र कर्णका अनुसार सेतो दुबी कुनै रोग होइन । पहिलेकै अवस्थामा आउन भने उपचार जरुरी छ । दुबीले शारीरिक पीडा दिने नभए पनि समाजमा घुलमिल हुन अफ्ठ्यारो पार्छ । रोग नभए पनि अरूभन्दा भिन्न देखिने हुनाले पनि हीनताबोध हुने उनको भनाइ छ । नेपालमा सेतो दुबी भएकाहरूको एकिन तथ्यांक त छैन । तर २ प्रतिशत मानिसमा यो समस्या भएको अनुमान गरिएको छ । यसको उपचारका लागि खाने लगाउने औषधि, फोटोथेरापी र शल्यक्रियासमेत उपलब्ध छ । दुबी मानिसको कुन भागमा छ र कति मात्रामा छ, त्यसअनुसार उपचार गरिने डा. कर्णले बताए । प्रस्तुत छ, यसै समस्याको सेरोफेरोमा आर्थिक अभियानका पूर्णभक्त दुवालले उनीसँग गरेको कुराकानीको सार : सेतो दुबी के हो ? सेतो दुबी छालामा हुने एक प्रकारको समस्या हो । जुन शरीरमा छालालाई रङ दिने कोषहरूको कमी भएर देखापर्छ । हरेक व्यक्तिको शरीरमा रोगसँग लड्न सक्ने क्षमता हुन्छ । तर कहिलेकाहीँ त्यही क्षमता बढी भएर आफ्नै शरीरविरुद्ध काम गर्दछ र छालालाई रङ दिने कोषलाई नष्ट गर्दछ । त्यसपछि शरीरमा सेतो दुबी देखापर्छ । छालालाई रङ दिने भनेको के हो ? मानिसको शरीरको बाहिरी भाग अर्थात् बाहिरी आवरण वा छालाको रङ कस्तो हुने भन्ने कुरा आमाको पेटमा रहँदादेखि नै तय हुन्छ । त्यो काम मानिसको छालामुनि रहेको मेलानोसाइट भन्ने कोषले गर्दछ । सो कोषबाट मेलालिन नामक रसायन उत्पादन हुन्छ । यो त्यस्तो रसायन हो, जो छालालाई पूरै शरीरमा रङ दिन मद्दत गर्दछ । व्यक्तिको शरीरमा यो रसायन बढी भयो भने उसको छाला कालो हुन्छ । जुन व्यक्तिको शरीरमा यो रसायन कम हुन्छ, ऊ गोरो हुन्छ । मध्यम खाले रसायन हुने शरीरको रङ पनि मध्यम (गहुँगोरो) नै हुन्छ । कम रसायन भएको व्यक्तिमा छाला बढी गोरो भएर आउँछ । यसलाई सेतो दुबी भनिन्छ । छालामा हुने सेतो दुबी कस्तो समस्या हो ? मान्छेको शरीरमा या अनुहारमा सेतो रङको सानो दाग (पिगमेन्ट लस) आउने समस्या दुबी हो । खासमा यो शारीरिक सौन्दर्यको समस्या हो । तर यसले सौन्दर्यसँग मात्र सम्बन्धित नभएर मानिसलाई मनोवैज्ञानिक रूपमा पनि असर गरिरहेको हुन्छ । छालाको रङ बनाउन रगतको मेलानोसाइट कोषले उत्पादन गर्ने मेलानिन पिगमेन्टले सहयोग गरेको हुन्छ । मेलानिन पिगमेन्टकै कारण कसैको छाला गोरो हुन्छ त कसैको कालो हुन्छ । मेलानिन पिगमेन्ट उत्पादन गर्ने कोष मेलानोसाइट म¥यो भने छालामा दुबीको समस्या देखिन्छ । यसलाई छालाको एक किसिमको रोग भन्न मिल्छ ? खासमा सेतो दुबीलाई रोग भनिहाल्नु हुँदैन । किनभने यो हुँदा दुख्दैन, पोल्दैन । यो एक अर्कामा सर्दैन पनि । अमेरिका तथा यूरोपमा यसको उपचार पनि गरिँदैन । किनभने यसको उपचार नगरे पनि केही फरक पर्दैन । तर, नेपाललगायत एशियाली देशमा सकेसम्म यसको उपचार गरिन्छ । छालाको रङमा सेता धब्बा देखिने भएकाले त्यसको रोकथाम तथा उपचार गरिन्छ । के हो त उपचार ? सेतो दुबीको उपचार दुई किसिमबाट हुन्छ । एउटा औषधि खाने, लगाउने र घाममा देखाउने हुन्छ भने अर्को मेशिनमा सेक्ने प्रक्रिया छ, जसलाई हामी फोटोथेरापी भन्दछौं । यो प्रविधि यतिसम्म सुरक्षित छ कि, गर्भवती महिला र भर्खरै जन्मेको शिशुलाई समेत दिन मिल्छ । यो प्रविधिबाट पनि निको भएन भने शल्यक्रिया गर्नुपर्ने हुन सक्छ । सेतो दुबी भएपछि केमा ध्यान दिनुपर्छ ? सेता दुबी हुने व्यक्तिले चोटपटक लाग्न सक्ने काम गर्नु हुँदैन । कसिला कपडा, कसिला जुत्ताहरू लगाउनु हुँदैन । कडाखाले घाममा बस्नु हुँदैन । नरम खालको घाममा मात्र देखिनुपर्छ । सेतो दुबी भएको व्यक्तिले जाँडरक्सी, चुरोटलगायत पदार्थबाहेक अन्य जुनसुकै खानेकुरा खान मिल्छ । दुबी र डाइटको खासै सम्बन्ध छैन । तर दुबी हुनेहरूलाई अमिलो नखान हामीले सल्लाह दिने गरेका छौं । कहिलेकाहीँ दुर्घटनावश चोट लागेमा घाउ निको भइसकेपछि जहाँ चोट लागेर घाउ आएको थियो, त्यही ठाउँमा दुबी आउन सक्छ । त्यसैले सकेसम्म चोटपटकबाट बच्नुपर्छ । सेतो दुबी शरीरको कुन अंगमा देखा पर्दछ ? यो दुबी प्रायः शरीरको चलिरहने अंगहरूमा देखा पर्दछ । जस्तै– आँखा, ओठ, कम्मर, कुइना, घुँडाहरूमा देखिन सक्छ । यो सरुवा रोग होइन । तर आफ्नै शरीरमा भने फैलन सक्छ । सेतो दुबी भएका व्यक्तिहरू उपचारका लागि कत्तिको आउँछन् ? संसारको तथ्यांक हेर्ने हो भने शून्य दशमलव ५ प्रतिशतबाट २ प्रतिशतसम्म सेतो दुबी हुने व्यक्ति भएको मानिन्छ । तर नेपालको छुट्टै तथ्यांक छैन । मेरो क्लिनिकमा आउनेहरूको संख्यालाई आधार मान्ने हो भने करीब ६ देखि ८ प्रतिशत मानिस सेतो दुबीकै समस्या लिएर आउनेहरू हुन्छन् । सेतो दुबीले कुन उमेर समूहलाई बढी प्रभाव पार्छ ? दुबी बच्चादेखि वृद्धसम्म जुनसुकै उमेर समूहका मानिसमा हुन सक्छ । यसले छालामा घाउ खटिराजस्तै दुख्ने, पाक्ने, पोल्नेलगायत समस्या त हुँदैन । तर अनुहार या शरीरमा सेतो दाग धब्बा देखिएपछि मानिस घरबाहिर निस्किन, अन्य व्यक्तिसँग बोल्न या कतै घुमफिर गर्न असहज महसूस गर्न सक्छन् । अनुहारमा आएको दुबीकै कारण कहिलेकाहीँ उनीहरूमा डिप्रेशन, एन्जाइटीजस्ता मनोवैज्ञानिक समस्या देखिने गर्छ । दुबीको रोकथामका लागि के गर्न सकिन्छ ? दुबीको उपचार शुरूकै अवस्थामा गर्न सकिए केही हदसम्म निको पनि हुन्छ । तर यो पुरानो छ भने पूर्णरूपमा निको पार्न सकिँदैन । कारण दुबी ‘अटो इम्युन डिजिज’ हो । यसको अर्थ रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतामा भएको गडबढीका कारण निम्तिने भन्ने हो । सबै मानिसलाई दुबी हुँदैन । यो कतिपय अवस्थामा वंशाणुगत कारण पनि हुन्छ । कतिपयलाई कार्बन मटेरियल, जस्तै– रबर, प्लास्टिकका आदिका कारण पनि दुबी आएको पाइन्छ । त्यसैले सम्भव भएसम्म प्लास्टिक, यसबाट बनेका र केमिकल भएका सामग्रीको पनि प्रयोग गर्नु हुँदैन । सेतो दुबीबारे आम धारणा कस्तो छ ? सेतो दुबी हुनेहरूलाई धेरै नै मानसिक तनाव हुने गरेको पाइन्छ । यो रोग सर्छ, त्यसैले सेतो दुबी भएकाहरूलाई छुनु हुँदैन, सँगै बस्नु हुँदैन, उनीहरूले प्रयोग गरेको सामान प्रयोग गर्नु हुँदैन भन्ने नकारात्मक सोचाइ पनि छ । वास्तवमा यो सरुवा रोग होइन र सर्दैन पनि । यही भ्रम कारण सेतो दुबी हुनेहरूलाई हेयका दृष्टिले हेर्ने गरिएको छ । सेतो दुबी कुनै डर लाग्दो रोग होइन । यसमा कुनै पनि कीटाणु हँुदैन । सेतो दुबी कति प्रकारको हुन्छ ? खासगरी यो तीन प्रकारको हुन्छ । १. गोलो थोप्ला : यो गाला, नाक, कान, हात, पेट र गोडामा देखिन्छ । २. शरीरको एकापट्टिको भागमा मात्र आउने : यो कसैको हातको एक भाग वा अंगमा मात्र आउँछ । ३. शरीरको पूरै भागमा देखिने : यो शरीरको पूरै भागमा देखापर्छ ।

प्रतिक्रिया [0]

पुरा नाम: *

इमेल: *

प्रतिकृया: *
पठाउनुहोस