शारदा ग्रूप विभिन्न व्यवसायमा संलग्न छ । विराटनगर, काठमाडौं लगायत ठाउँमा प्रमुख कार्यालय रहेको यस ग्रूप अन्तर्गत तयारी चाउचाउ, स्टील, बिजुलीको तार, अटोमोबाइल्स, मदिरा, अक्सिजन आदि व्यवसाय छन् । शारदा परिवारका नयाँ पुस्ताको नेतृत्वमा व्यवसायको विविधीकरण हुँदै गएको छ । प्रस्तुत छ, यसै परिवारका युवापुस्ताका प्रतिनिधि एवं ग्रूपका निर्देशक गौरव शारदासँग उनको व्यावसायिक पृष्ठभूमि, ग्रूप अन्तर्गतका व्यवसायको अवस्था लगायत विषयमा आर्थिक अभियानका प्रधान सम्पादक मदन लम्सालले गरेको कुराकानी :
तपाईंको पृष्ठभूमिबाटै शुरू गरौं । कहाँ पढ्नुभयो ? कसरी र कहिलेदेखि व्यवसायमा लाग्नुभयो ?
मेरो खास शिक्षा भारतमा भएको हो । कक्षा ४ देखि दार्जिलिङको होस्टलमा बसेर पढेँ । त्यहाँ कक्षा १० सम्मको पढाइ पूरा गरेँ । कक्षा ११ र १२ काठमाडौंमा पढे । अन्डरग्राड, पोस्टग्राड र स्पेशलाइजेशन भारतबाट नै गरेँ । साथै बीबीए, एमबीए र मार्केटिङको १ वर्षको डिप्लोमा कोर्स समेत भारतबाटै गरेँ ।
एमबीए गर्नेबित्तिकै व्यवसायमा जोडिनुभयो ?
एमबीए चाहिँ व्यवसाय गर्दागर्दै गरेको हुँ । बीबीए र मार्केटिङ स्पेशलाइजेशन कोर्स गरेपछि व्यवसायमा जोडिएको हुँ ।
शुरूमा कुन व्यवसायमा प्रवेश गर्नुभयो ?
शुरुआतमा २ वर्ष नुडल्स डिभिजनमा तालीमेको रूपमा काम गरेँ । त्यसपछि मार्केटिङको कोर्स गरेर हाम्रो त्यतिबेलाको प्लास्टिक युनिट हेरेँ । पछि फेरि निर्माण उपकरण डिभिजनमा आएँ । त्यहाँ २ वर्ष काम गरेपछि मात्र आफ्नो व्यवसाय शुरू गरेको हुँ ।
आफैले शुरू गरें भन्नुको मतलव पारिवारिक व्यवसाय हेर्दै हेर्नुहुन्न भन्ने हो ? अहिले आफूले गरेको व्यवसाय मात्र हेर्नुहुन्छ ?
मैले परम्परागत पारिवारिक व्यवसाय गरेको भनेको एउटा अक्सिजन प्लान्टको हो । त्यसबाहेक जति पनि व्यवसाय छन्, ती सबै म आएपछि नयाँ खोलेको हुँ ।
अहिले मैले हेर्ने जति पनि व्यवसाय छन्, ती सबै म आएपछि नयाँ खोलिएका हुन् ।
तपाईं आएपछि जोडेका व्यवसाय कुन कुन हुन् त ?
शिभास रिगलको उत्पादक पर्नो रिका भन्ने बहुराष्ट्रिय कम्पनीको डिलरशिप लिएर १० वर्षअघि मदिराको व्यवसाय थाल्यौं । अनि २०१६ देखि शाओमी मोबाइलको विक्री शुरू गर्यौं । भर्खरै चिनियाँ चेरी गाडीको व्यवसाय शुरू गरेका छौं । यी तीनओटा डिभिजन मेरो अन्तर्गत छन् । यी तीनओटै व्यवसाय म आएपछि शुरू गरिएको हो । हाम्रो परिवारमा रुचाएको व्यवसायमा तालीम गर्ने मौका पाइन्छ । तर त्यसपछि व्यवसायमा उसले केही नयाँ ल्याउने अपेक्षा गरिन्छ ।
शारदा ग्रूपअन्तर्गत अर्को दुईओटा गाडी ड्याटसन र निशान छन् । अरू नयाँ व्यवसाय कुन कुन थप्नुभयो ?
यी डिभिजनहरू हुन् । हरेक डिभिजन अन्तर्गत धेरै कम्पनी छन् । मदिराको व्यवसायमा हामीले डिस्टिलरी पनि ल्यायौं । यसको सेल्स र मार्केटिङ मै हेर्छु । प्रडक्सन दाइ र अर्को पार्टनरले हेर्नुहुन्छ । यी डिभिजन अन्तर्गत धेरै ब्राण्ड छन् । जस्तै– शाओमी । त्यहाँ इको सिस्टमका प्रडक्ट धेरै छन् । जस्तै– स्मार्ट वाच, सीसी टीभी क्यामेरा लगायत धेरै ब्राण्ड छन् । तर डिभिजन चाहिँ तीनओटा मात्र छन् ।
कोभिडका कारण शारदा ग्रूप र तपाईंले हेर्नुभएको व्यापारमा, कुन कुन क्षेत्रमा कस्तो कस्तो प्रभाव पर्यो ?
कुनै पनि अप्ठ्यारोका बीच अवसरको खोजी गर्ने एउटा व्यापारीको धर्म हुन्छ । हामी सबै व्यवसायीका लागि यो सिकाइको अवसर थियोे । सबैजना टाढा टाढा बसेर पनि कसरी व्यवसाय सञ्चालन गर्ने, जब अफिस जान मिल्दैन, कारखाना जान मिल्दैन, त्यस्तो वातावरणमा व्यापार कसरी गर्ने, कसरी चलाउने भन्ने चुनौती ठूलो थियो । नेपाल डिजिटल पूर्वाधारमा अगाडि छैन । कामदार पनि डिजिटल माध्यमको प्रयोगमा त्यति अभ्यस्त छैनन् । कोभिडले धेरै कुरा सिकायो । अब हामी लगायत सबै व्यावसायिक घरानाहरू कुनै पनि प्रतिकूल अवस्था अचानक आएमा कसरी सम्हालिने भनेर धेरै हदसम्म तयार छन् ।
रमपम र टुपिएम नुडल्स अमेरिका र जापानमा ठूलो परिमाणमा निर्यात गर्छौं ।
तपाईंहरूको बैंकमा पनि लगानी छ । बैंकरहरूको भनाइ के छ भने अरू उद्योगले ४० प्रतिशत, ५० प्रतिशत कमाउँछन् । बैंकिङको कमाइ त १० प्रतिशत पनि छैन । तर ननबैंकर भने बैंकले लुटिरहेको भन्छन् । त्यो हिसाबले कुरा गर्दा तपाईंहरूले त राम्रो गरिरहनु भएको छ, होइन त ?
स्पष्ट रूपमा भन्नुपर्दा बैंक भनेका पार्टनरजस्तै हुन् । बैंकले पनि मुनाफा खोज्छ । २ वर्षको जुन महामारी थियो, त्यो बेला बैंकले सपोर्ट पनि गर्यो । दुर्भाग्यवश अहिले गएको ६ महीनादेखि तरलता संकट छ । त्यसले गर्दा व्यापार विस्तार गर्न समस्या छ । तपाईंले ४०/५० प्रतिशत मार्कअप भन्नुभयो । तर हाम्रो व्यवसायमा जोखिम पनि त छ नि । हामी वितरक, ग्राहकसँग ल्याप्चे लगाएर धितो लिन त सक्दैनौं । सबै व्यापारको आफ्नै विशेषता हुन्छ । हाम्रो उत्पादन र व्यापारको पनि आफ्नै विशेषता छ ।
महामारीले कुन कुन क्षेत्रमा नराम्ररी असर गर्यो, कुनमा ठीकै गर्यो, कुनमा खासै गरेन ?
पहिलो लकडाउनले हाम्रो अक्सिजन प्लान्टमा तुरुन्तै नराम्ररी हान्योे । हाम्रो उत्पादन २० प्रतिशतले तल झर्यो । कोभिडको दोस्रो लहरमा हाम्रो क्षमताभन्दा बढीमा काम गर्नुपर्ने स्थिति आयो । लकडाउनको अवस्थामा अटोमोबाइल क्षेत्रमा सबभन्दा बढी प्रभाव पर्यो । शोरूम नै बन्द भयो । वृद्धि भएको चाहिँ मोबाइलको विक्रीमा हो । अनलाइन कक्षाहरू, कामदार/कर्मचारीको रिमोट कम्युनिकेशन हुनु विक्री बढ्नुका कारण हुन् । मोबाइल विक्री त्यो २ वर्ष राम्रो भयो ।
हामीजत्तिको विविधीकृत व्यावसायिक समूह नेपालमा शायद छैन ।
अहिले एमआई मोबाइल नम्बर १ भयो भनिन्छ, होइन ?
हो, गएको ७ त्रैमासदेखि एमआई मोबाइल नम्बर १ मा छ । स्मार्टफोन क्याटागोरीमा नम्बर १ मा छ ।
अबको योजना के त ? अरू के नयाँ थपिँदै छ ?
व्यवसाय भनेको निरन्तर विकास हुँदै जाने हो । हामी जहिले पनि बजारको अपेक्षा अनुसार चल्नुपर्छ । हाम्रो ग्रूपअन्तर्गत हजार एसकेयूभन्दा धेरै बढी होला । मैले हेर्ने डिभिजन अन्तर्गत नै २००/३०० भन्दा बढी नै होला । प्रडक्ट्स मात्र हेर्नुभयो भने हामीजत्तिको विविधीकृत व्यावसायिक समूह नेपालमा शायद छैन । हामीसँग स्टील, वायर्स, केबलदेखि बिस्कुट, जुस लगायत सबै प्रडक्ट छन् । थप ल्याउन इन्नोभेशन पनि भइरहेको छ । हाम्रो नुडल्स डिभिजनले महामारीकोे बेलामा पनि नयाँ नयाँ प्रडक्ट ल्यायो । समय हेरेर, बजारको माग हेरेर नयाँ प्रडक्ट र सर्भिसेस लिएर आइरहेका छौं ।
त्यस्ता प्रडक्ट चलिहाल्ला नि भनेर ल्याउनुहुन्छ कि बजार अध्ययन खर्च गरेर ?
प्रडक्ट बनाउन धेरै अध्ययन चाहिन्छ । हामी नेपालमा २० वर्षदेखि एफएमसीजी बेचिरहेका छौं । उपभोक्ताको व्यवहार विश्लेषण गर्नुपर्छ । उपभोक्ताको व्यवहारबारे हामीलाई राम्रो ज्ञान छ । उत्पादन विकास गर्ने बेलामा निश्चय नै अनुसन्धान चाहिन्छ । टुपिएमको ‘अकबरे’ बनाउनुअघि अध्ययन अनुसन्धान गर्यौ । हाम्रो एउटा सानो १ रुपैयाँ जाने प्रडक्ट ‘इमली बम’ छ । त्यसका लागि पनि अनुसन्धान गरेका थियौं । उपभोक्ताको आनीबानी त थाहा थियो । तर प्रडक्टलाई चल्ने खालको कसरी बनाउने, त्यसको गुणस्तर उच्च कसरी राख्ने भन्ने जस्ता विषयमा हाम्रो टिमले अध्ययन गरेको छ ।
उपभोक्ताको व्यवहारबारे हामीलाई राम्रो ज्ञान छ ।
भाग्यले पनि काम गरेको हो कि !
मलाई लाग्छ, भगवान् दयालु हुनुभयो । किनकि सफलताको एउटा कुनै मन्त्र छैन । यसमा मेरो टिमको कुरा आउँछ । ग्राउन्डमा काम गर्ने मेरो टिमले नै हो । सफलता पूर्णतया मेरो टिमको नै हो, जसले दिनरात नभनी काम गर्छ । हाम्रो टिमको आँखा र कान बजारमा छ । त्यसरी हामी उपभोक्ताको आनीबानी थाहा पाइरहेका हुन्छौं । उनीहरूलाई सुन्ने, उनीहरूमार्फत प्रतिक्रिया लिने, त्यसलाई बोर्डरूममा प्रस्तुत गर्ने र त्यसपछि मात्र प्रडक्ट निकाल्ने गर्छौं ।
कुनै पनि संस्था आफ्नो प्रणाली र प्रक्रियाले चल्ने हो । एमबीए गर्ने, विदेशमा पढ्ने त थुप्रै छन् । तर सबै तपाईंजति सफल छैनन् । त्यो के कारण हुन सक्छ ?
मलाई लाग्छ, मेरो टिमका लागि म अलि बढी पहुँचयोग्य छु । जुनियरलाई के लाग्छ भने मेरो कान जहिले पनि खुला हुन्छ । म जहिले पनि भन्छु– मेरो कोठाको ढोका जहिले पनि खुला हुन्छ । किनकि टिमले महसूस गरेको कुरा मैले सुनिनँ भने त्यो असफलताको कारण हुन सक्छ । मेरोमा विकेन्द्रित व्यवस्थापन छ ।
कुनै पनि नीति देशका लागि हुनुपर्छ । व्यक्तिको हितका लागि होइन ।
तपाईं आएपछि तपाईंको पारिवारिक व्यवसायमा के कस्तो परिवर्तन ल्याउनुभयो ? त्यसमा कुनै चुनौती आए कि आएनन् ?
परिवर्तन सधैं भइरहने कुरा हो । परिवर्तन आवश्यक पनि छ । किनकि समयसँगै र फरक व्यवसायका लागि हामी परिवर्तन हुनैपर्छ । टिम हायरिङको कुरामा पहिला हामी धेरै व्यावसायिक थिएनौं । पहिला १०० प्रतिशत एउटा निर्देशकले नै चलाइराखेकोमा गएको १० वर्षदेखि हामी प्रत्येक व्यवसायमा धेरै व्यावसायिक भएका छौं । अहिले बिजनेश हेडले नै नेतृत्व गरिरहेको छ । त्यसले गर्दा नयाँ व्यवसायकोे बारेमा सोच्न, नयाँ मान्छेहरूसँग भेट्न र रणनीति बनाउन निर्देशकसँग खाली समय भयो । त्यसकारण मलाई लाग्छ, विगत १२–१३ वर्षमा मैले देखेको ठूलो परिवर्तन भनेको निर्देशकले १०० प्रतिशत हेरेको व्यवसायलाई प्रोफेशनल मानिसले हेर्न थाले । र, टिम लिडरलाई पहिलेभन्दा बढी अधिकार दिइएको छ । बुबा, काकाहरूले गरेको कामको शैली परिवर्तन गर्न त धेरै गाह्रो भयो ।
हामी वितरक, ग्राहकसँग ल्याप्चे लगाएर बैंकले जस्तो धितो लिन त सक्दैनौं ।
जोसँग कुरा गर्दा पनि नेपालको व्यावसायिक वातावरण खत्तम छ, बर्वाद छ भन्छन् । तपाईंलाई कस्तो लाग्छ ?
चुनौती छन् । चुनौती कहाँ छैन ? विकसित बजारमा पनि आफ्नै खालको चुनौती होला । हामीलाई नेपालमा गाह्रो भनेको नीतिगत स्थायित्वको अभाव हो । हाम्रो नीति निर्देशन एकै वर्षमा कहिले १८० डिग्री कहिले २४० डिग्री नै परिवर्तन भइरहेको छ । व्यापारीले योजना बनाउँदा १ वर्षका लागि मात्र बनाउँदैन । कुनै पनि व्यापार शुरू गर्दा पहिलो २–३ वर्ष हामीले लगानी नै गर्नुपर्छ । प्रतिफल आउने त ४–५ वर्षपछि हो । यो चुनौती धेरै ठूलो छ । अरू देशमा कहीँ पनि हेर्यौं भने नीतिगत खाका ५/१० वर्षका लागि स्थिर हुन्छ । तर हामीकहाँ त्यो भइरहेको छैन, जुन चुनौती हो ।
एकथरीले नेपाल गोल्ड माइन हो, यो भर्जिन ल्यान्ड हो, यहाँ अवसर नै अवसर छन् भन्छन् । र, अर्काथरीको भनाइमा नेपालमा केही व्यावसायिक घरानाले आफूलाई कस्तो नीति चाहियो, त्यस्तै ल्याउन सक्ने स्थिति पनि बनाइसके भन्छन् । तपाईंलाई कस्तो लाग्छ ?
सबै कुरा खुला नै छ । मिडियामा आएकै कुरा हुन् । मेरो विचारमा कुनै पनि नीति देशका लागि हुनुपर्छ । पहिला राष्ट्रिय नीति हुनुपर्छ । व्यक्तिको हितका लागि होइन । नेपालको हितमा नीति आउँछ भने हामी व्यवसायी त्यही अन्तर्गत काम गरेर पैसा कमाउन सक्षम छौं । सरकारले एउटा नीतिगत खाका दिनप¥यो, जुन लामो अवधिका लागि स्थिर रहोस्, आगामी सरकारले त्यसलाई परिवर्तन गर्दैन भन्ने निश्चित होस् । कुनै एउटा नीति छ भने त्यो १० वर्ष परिवर्तन हुनुहुँदैन ।
नेपालमा मन नपरेको कुरा के हो भने यहाँ व्यापारीलाई चोर भन्ने गरिन्छ ।
सरकारको पनि समस्या छ नि त । किनकि यहाँ बिजनेश चेम्बरहरू छन्, एउटै चेम्बरमा फरक स्वार्थ भएका सदस्यहरू छन् । उसले सबैको हितमा काम गर्नुपर्छ । निजीक्षेत्रका यिनै संस्थाले सरकारलाई कतिपय नीति परिवर्तन गर्न दबाब दिइरहेका हुन्छन् । त्यसलाई कसरी हेर्नुहुन्छ ?
सरकार भनेको आमाबुवा जस्तै हो । चारजना बच्चा हुँदा एकजना बच्चाको मात्र कुरा सुनेर भएन । सामूहिक नीति आउनुपर्यो, जुन चारै जनाको पक्षमा होस् । त्यसका लागि सरकारी कर्मचारीहरू छन् । हाम्रा सरकारी कर्मचारी नीति निर्माणका लागि दक्ष र अनुभवी छन् । उनीहरूको सल्लाह लिनुपर्यो । एउटा पारदर्शी प्यानल बनाउनुपर्यो, जसमा निजीक्षेत्रका पनि सदस्य हुनुपर्यो, त्यसमा पूर्व ब्युरोक्राट्स, पूर्वअर्थमन्त्री र अर्थशास्त्री पनि हुनुपर्यो । नीति यस्तो होस्, जसको कार्यान्वयनले समग्र देशको हित होस् ।
तपाईंको अनुभवमा संसारका कुन कुन देशमा स्थिर नीतिको हिसाबले व्यावसायिक वातावरण राम्रो छ ?
व्यक्तिगत रूपमा म सिंगापुरका ली क्वान यूको ठूलो प्रशंसक हुँ । उनले सिंगापुरलाई ‘सिंगापुर’ बनाए । उनीहरूसँग प्राकृतिक सम्पदा पनि थिएन । आज हेर्नुस् कहाँ छ । उनीहरू वित्तीय महाशक्ति भइसके ।
दैनिक उपभोग्य वस्तुको व्यवसायमा मात्रै कालोबजारी ऐन लाग्नुपर्ने हो ।
तपाईंंहरू दैनिक आवश्यकताका वस्तुको व्यवसायमा पनि हुनुहुन्छ । यो क्षेत्रमा कस्तो खालको नीति भयो भने राम्रो हुन्छ ?
नेपालमा प्याकेज्ड खाद्यपदार्थको हकमा नेपालमा गुणस्तरका प्रावधान राम्रा छन् । र, त्यसको अनुपालन पनि भइरहेको छ । मेरो यसबारे ज्ञान पनि छ । किनभने हामी निर्यातकर्ता पनि हो । रमपम र टुपिएम नूडल्स हामी अमेरिका र जापानमा ठूलो परिमाणमा निर्यात गर्छौं । त्यहाँका प्रावधान निकै कडा छन्, तैपनि हामीले पूरा गरिरहेका छौं । हाम्रो भनाइ के हो भने जुन खाद्यपदार्थ आयात भइरहेका छन्, तिनीहरूलाई पनि समान स्तरमा ल्याउनुपर्यो । जुन गुणसतर हामी कायम गरेर दिइरहेका छौं, आयात भएको सामानमा पनि त्यही बराबर हुने संयन्त्र हुनुपर्यो ।
गुणस्तरका लागि ल्याबहरू स्थापना गर्न निजीक्षेत्रको कुनै भूमिका हुन सक्दैन ?
यो त विशुद्ध सरकारको लगानी हो । उदाहरणका लागि काँकडभिट्टाबाट अदुवा निर्यात हुन्छ । त्यहा अदुवा प्रशोधन गर्ने सरकारी ल्याब छैन । हामी भारतीय ल्याबमा भर पर्नुपरेको छ । हरेक नाकामा नेपालतिरै किन ल्याब स्थापना गर्न सक्दैनौं ? त्यो त हामी नै बनाउन सक्छौं नि । निजीक्षेत्रको सहयोग चाहियो भने हामी तयार छौं । सम्बन्धित क्षेत्रका चेम्बरले सहयोग गर्छन् । तपाईंले गुणस्तरको विषयमा कुरा गर्नुभयो । २ वर्षयता गुणस्तरका जल्दोबल्दो समस्या अक्सिजनमा छ । नेपालमा अक्सिजनको कुनै गुणस्तर मापदण्ड छैन । यसबारे हामी सरकारसँग पहल गरिरहेका छौं । सिलिन्डरको कलर कोडिङ छैन । आम मानिसलाई सोध्नुभयो भने त्यो पातलो सिलिन्डर अक्सिजनको सिलिन्डर हो भन्छन् । तर यो साँचो होइन । यहाँ उचित कलर कोडिङ छैन । गुणस्तर विभागसँग पहल गरेर १ वर्षदेखि हामी कलर कोडिङ गर्ने प्रयासमा लागेका छौं । विगतमा चीनबाट आएका सिलिन्डर गुणस्तरहीन पनि थिए । कोभिडको दोस्रो लहरपछि भारतबाट लिक्विड अक्सिजन आयात भइरहेको छ । तर नेपाली उद्योग नै पर्याप्त अक्सिजन आपूर्ति गर्न सक्षम छन् । नीति निर्माताहरूले यो बुझ्नुपर्यो ।
परम्परागत धारणा अनुसरण गर्दै आधुनिक प्रविधिबाट काम गर्दै छौं ।
सरकारी निकायका मान्छेसँग कुरा गर्यो भने हामीले यो पनि गरेका छौं, त्यो पनि गरेको छौं, निजीक्षेत्रले मात्र गर्दैन भन्ने गर्छन् । यस्तो किन भइरहेको छ जस्तो लाग्छ ?
व्यक्तिगत रूपमा मलाई नेपालमा मन नपरेको कुरा के हो भने यहाँ व्यापारीलाई चोर भन्ने गरिन्छ । व्यापारीले कमाउनका लागि नै व्यवसाय गरेको हो । त्यसमा चोरी कहाँबाट आयो । कमाउने त मेरो धर्म हो । अब कुरा आयो कालोबजारीको । उदाहरणका लागि, दरबारमार्गमा पसल खोलिएको छ । त्यहाँको भाडा हेर्नुस् । त्यो भाडामा २० प्रतिशत ग्रस मार्जिनमा व्यापार गर्न सकिँदैन । नेपाल मात्र एउटा यस्तो देश हो, जहाँ सरकारले भनिरहेको छ ‘आम्दानी धेरै नगर । मलाई धेरै आयकर चाहिएको छैन ।’ किन व्यापारीलाई धेरै कर तिर्न नदिने ? हामी धेरै पैसा कमाउँछौ भने कर पनि धेरै तिर्छौं नि । त्यो कुरामा कहिले पारदर्शिता आउँछ ? कालोबजारी ऐन सबै व्यवसायमा प्रयोग भइरहेको छ । दैनिक उपभोग्य वस्तुको व्यवसायमा मात्र कालोबजारी ऐन लाग्नुपर्ने हो । विलासिताको सामान विक्रीमा किन चाहियो कालोबजारी ऐन ? पेट्रोलियममा चाहिँ यो मार्जिनको सीमा किन नलागेको ?
यो विसंगति किन भएजस्तो लाग्छ ?
मैले बुझेअनुसार कालोबजारी ऐन पञ्चायतकालीन ऐन हो । यसको व्याख्या कसरी गरियो भने सबै कुरामा २० प्रतिशतभन्दा बढी मार्जिन राख्न मिल्दैन । यो ऐन आउँदा जुत्ता पसलका लागि पक्कै आएको होइन होला । यो दैनिक उपभोग्य सामानका लागि आएको होला । दूधको लागि हुन सक्छ, नूनका लागि हुन सक्छ । तर यसलाई सबै वस्तुमा लागू गर्यौ, जुन ठीक होइन ।
नेपालमा धेरै खानेकुरा छन्, जसको ब्राण्ड बनाउन सकिएको छैन ।
यसो हेर्दा, निजीक्षेत्रले काम गरिरहेको छ । कर्मचारीतन्त्रले पनि जे सरकारको नीति छ, त्यही अनुसार काम गरिहेको छ । नेताहरूले पनि केही गरौं, मेरो पालामा केही राम्रो होस् भन्ने चाहन्छन् होला नि त । के कारणले कुराहरू मिलिराखेको छैन ?
मलाई के लाग्छ भने एउटा दूरदर्शी नेता चाहियो । एकल दूरदर्शी नेताले नेपाललाई पूरै परिवर्तन गर्न सक्छ । यहाँ शीप नभएको, मेनपावर नभएको होइन । बुद्धिजीवी नभएको होइन । तर एउटा नेता, जसको नेतृत्वमा देशलाई एउटा सही बाटो दिन सकिन्छ, त्यस्तो व्यक्तिको खाँचो छ ।
निजीक्षेत्रले यो हुँदैन, यो यसो हुनुपर्यो भनेर किन भन्न नसकेको ? सधैं डराएर मात्र हुन्छ ?
हाम्रो ग्रूपले त बजेटका भएका ३/४ ओटा दुःख दिने प्रावधानका बारेमा तुरुन्तै आवाज उठाएर भनेकै हो । उदाहरणका लागि जीआई वायर, स्यनिटरी प्याड, घिउतेल आदिको विषयमा हामी स्पष्टसँग भन्यौं । सरकारले यी विषयमा सम्बोधन गर्नेछ भन्ने आशा छ । निजीक्षेत्रले सबै कुरा सही भनेको छ भन्न खोजेको चाहिँ होइन ।
तपाईंको बुबा, काकाहरूले परम्परागत तरीकाबाट काम गर्दै आउनुभएको छ । तपाईंहरू आधुनिक तरीकाबाट गर्दै आउनुभएको छ । यो क्रममा अरू के के परिवर्तन गर्ने सोचमा हुनुहुन्छ ?
यसमा दुईओटा पाटा छन् । पहिलो पाटो भनेको पुरानो पुस्तामा बढी लचकता थियो । हामी अझै जिद्दी छौं । आफूले गर्न चाहेको कुरामा अडान लिन्छौं । उहाँहरूमा लचकता छ । हामीले ‘यस्तो गर्छौं’ भन्यौं भने मार्गनिर्देशन गर्नुहुन्छ । तर परम्परागत र आधुनिक भ्यालूमा सन्तुलन गर्न जरुरी छ । विशेषगरी हाम्रो जस्तो संस्था, जहाँ ३९ देखि ४० वर्षदेखि काम गर्दै आएका धेरैजना हुनुहुन्छ । उहाँहरूले बटुलेको अनुभवबाट लाभ पनि लिनुपर्यो । आधुनिक तरीकाको व्यवस्थापनमा पनि अगाडि बढ्नुपर्यो । हामी परम्परागत धारणा अनुसरण गर्दै आधुनिक प्रविधिबाट काम गर्दै छौं ।
नेपालमा शीप भएको मान्छे नभएका होइनन् । तर त्यो शीपले अष्ट्रेलिया बनिरहेको छ, नेपाल बनिरहेको छैन ।
एक दशकयता नेपालमा धेरै व्यावसायिक घरानाहरूमा विभाजन भयो । कतै राम्रै तरीकाले त कतै तिक्ततासहित । तर शारदा ग्रूपमा भने परिवारिक बन्धन निकै बलियो देखिन्छ । यो कसरी सम्भव भयो ?
भाग्यवश हाम्रो संयुक्त परिवार राम्रै चलिरहेको छ । सम्बन्ध राम्रो हुनुको कारण मलाई के लाग्छ भने यहाँ कसैको कुनै हस्तक्षेप छैन । कुनै सदस्य व्यवसायमा आयो भने उनीहरूसँग नयाँ व्यवसायको अपेक्षा गरिन्छ । यो हुनैबित्तिकै कुनै द्वन्द्व हुँदैन । एउटै बिजनेशलाई २/३ जनाले हेर्नुपर्दैन । एउटै व्यापारलाई २/३ जनाले हेर्दा द्वन्द्व सृजना हुन सक्छ । सम्बन्ध राम्रो हुनुमा यही कारण हुन सक्छ ।
व्यापारबाट भएको नाफा परिवारमा जम्मा भएर वितरण हुन्छ कि आफूले हेरेको कम्पनीको नाफा/घाटाको आफै जिम्मेवार हुनुहुन्छ ?
होइन, यो साझा हुन्छ ।
भनेपछि तपाईंहरूको सबैको तलब हुन्छ ?
हो, हामी सबै शारदा ग्रूपका कामदार हौं ।
त्यस्तो कुनै जोखिम तपाईं देख्नुहुन्छ ? यस्तो भएन भने विभाजन हुन्छ भन्ने केही छ ?
मारवाडी परिवारमा द्वन्द्वको जरो भनेको साझा भान्छा हो । मेरो बुबाहरूले पहिला नै भान्छा छुट्याउनुभएको छ । र मैले अघि पनि भनेँ एउटा व्यापार दुईभन्दा बढी मानिसले हेरे भने त्यहाँ बाझिने कुरा हुन्छ । जहाँ द्वन्द्व आउन खोज्छ, हाम्रो पुरानो पुस्ताले त्यो समस्यालाई सजिलै सल्टाउनु हुन्छ ।
कसैले ४ ओटा बिजनेश हेरिरहेकोमा उसले निकालेको परिणति एकदम कमजोर छ र अरू कसैले हेरेको बिजनेशमा भने धेरै राम्रो छ भने त्यसले पनि त द्वन्द्व ल्याउन सक्छ नि, होइन ?
भाग्यवश त्यस्तो भएको छैन । बिजनेशमा चक्रीय परिवर्तन भइरहन्छ । कहिलेकाहीँ कुनै बिजनेश चल्दैन । कुनै बिजनेश चल्छ । नीतिले पनि प्रभाव पार्छ, वातारणले पनि प्रभाव पार्छ । हामीकहाँ आलोचनाको लागि हामी सबै खुला छौं । बुबा, काकाले तिमीहरूले गरेको भएन भन्नुहुन्छ र हामी त्यसै अनुसार सुधार गर्छौं ।
सामान्य परिवारमा सबैभन्दा कमजोरलाई हेर्ने चलन छ, तर माडवारी समुदायमा कमजोरलाई हेप्ने, राम्रो गर्नेको बढी प्रशंसा गर्ने चलन देखिन्छ । कसैले उसको जिम्माको व्यवसाय त्यति राम्रो गर्न सकेन भने भोलि समस्या हुन सक्ने भयो । तपाईंहरूसँग त्यस्तो के सूत्र छ, जसले त्यो अवस्थामा पनि सबैलाई एकै ठाउँ राख्छ ?
म तपाईंले भनेको कुरामा सहमत छैन । किनभने परिवार जहिले पनि शुरूमा आउँछ । तपाईंले भन्नुभए जस्तो मारवाडी परिवारमा जो सबैभन्दा कमजोर छ, उसलाई उसको अभिभावकले बढी निगरानी गरिराखेको हुन्छ । मैले तपाईंलाई अघि पनि भनेँ म शुरूमा व्यापारमा आउँदा दाइको तल बसेर इन्टर्नका रूपमा गरेँ । र, मेरो प्रत्येक गतिविधि मेरो बुबाले हेरिरहनु भएको थियो । मेरो भाइ (काकाको छोरा) आउँदा पनि त्यस्तै भयो । उसले स्टिल मिल लगाउँदा पनि काकाले त्यसरी नै निगरानी गर्दै राम्रो गर्नतर्फ लगाइरहनुभयो ।
परिवारमा व्यवसायबारे सर सल्लाहको संयन्त्र कस्तो छ ?
हाम्रो परिवारमा काठमाडौंमा छौं भने म, बुबा र दाइ दिनको कम्तीमा एक पटकको खानामा हामी सँगै हुन्छौं । त्यसबेला धेरै संवाद व्यवसायसम्बन्धी गर्न पाइन्छ ।
स्वाभाविक रूपमा पुरानो पुस्ता र तपाईंहरूमा कतिपय कुरामा फरक विचार हुन सक्छ नै । यो कसरी व्यवस्थापन गरिरहनुभएको छ ?
विचारमा फरक पक्कै हुन्छ । एकअर्कालाई कुरा बुझाउने हो । नीति निर्माण गर्दा हामीले परिवारको ठूलो मान्छेबाट स्वीकृति लिन्छौं । उदाहरणको लागि मानव संसाधन व्यवस्थापनलाई लिऊँ । मैले व्यवसाय शुरू गर्दा नै सञ्चयकोष अनिवार्य गरेको थिएँ, उपदानका लागि व्यवस्था पहिलो दिनदेखि नै गरिरहेका थियौं । १२/१५ वर्ष अगाडि त्यस्तो खासै प्रचलन थिएन । तर आज सबैले त्यही गरिरहेका छन् । सबैले एचआर म्यानेजर हायर गरिरहेका छन् । त्यो बेला यो राम्रो नीति हो भनेर बुझाउन अलि गाह्रो भएको थियो ।
अहिले त तपाईंहरू पनि सामाजिक सुरक्षा कोषमा जानुभयो होला ?
हामी शुरूका दिनदेखि नै सामाजिक सुरक्षा कोषमा गएका छौं । हाम्रोमा शुरूदेखि नै सञ्चय कोष भएकाले त्यसबाट सामाजिक सुरक्षा कोषमा सार्न सजिलो भयो । अरूलाई गाह्रो भयो होला ।
माडवारी परिवारका महिलाहरू व्यवसायमा आउनुभएको त्यति देखिँदैन । शारदा ग्रूपमा पनि मैले त देखेको छैन । यसमा के छ नीति ?
हाम्रो परिवारमा महिलाले पनि काम गरिरहनु भएको छ । उहाँहरूमध्ये कोही आत्मनिर्भर पनि हुनुहुन्छ । भाउजूले विराटनगरमा कोबास कलेज स्वतन्त्र रूपमा चलाइरहनुभएको छ । मेरी श्रीमतीले फिजियोथेरापी चलाइरहेकी छन् । यो बिजनेसमा हाम्रो संलग्नता छैन भने हुन्छ । लगानीमा हामी सपोर्ट गर्छौं, तर अरू काम उहाँहरूले नै गर्नुहुन्छ । मेरो काकाबुवाको छोराबुहारी सीए छिन्, उनले हाम्रो व्यवसायको वित्तीय पक्षमा हेर्छिन् ।
नेपालमा उद्यमशीलताका लागि के कस्ता क्षेत्रमा अवसर छन्, जसलाई युवाहरूले उपयोग गर्न सक्छन् ?
अवसर छन् । एयरपोर्ट जाँदा दुःख लाग्छ । नेपालबाट युवाहरू पलायन भइरहेका छन् । यो राम्रो संकेत होइन । सरकारले नेपालमै अड्याउन केही प्रोत्साहन पनि गरेको देखिँदैन । म कहिलेकाहीँ मिडियाहरूमा अष्ट्रेलियाले न्यूनतम ज्याला बढायो भनेर नेपालमा मानिसहरू उत्सव मनाइरहेको देख्छु । यो डरलाग्दो संकेत हो । शीप भएको मान्छे नेपालमा बसेनन् भने विकास कसरी हुन्छ ? नेपालमा अवसर त छन्, तर व्यवसाय विस्तारको समस्या पनि छ । किनभने नेपालको जनसंख्या त्यति ठूलो छैन । नेपालमा शीप भएको मान्छे नभएको होइन । तर त्यो शीपले अष्ट्रेलिया बनिरहेको छ, नेपाल बनिरहेको छैन । यसका लागि सरकारले केही गरेर युवाहरूलाई नेपालमै बस्न प्रोत्साहन गर्नुपर्छ ।
तपाईंले अवसर कुन कुन क्षेत्रमा देख्नुभएको छ ?
कृषिक्षेत्रमा मैले धेरै अवसर देखेको छु । नीति निर्माणमा केही न केही सपोर्ट त चाहिन्छ होला । यहाँ धेरै जमीन प्रयोग छन् । चितवनमा मैले ड्रागन फ्रुटको खेती हेरेँ, जहाँ राम्रो खेती भइरहेको छ । तर निर्यात गर्न त उत्पादन बढाउनुपर्यो । स्टार्टअप भनेको विचार हो । नेपाल बाहिर लगेर पनि एप्लाई गर्न सक्ने विचारले काम गर्न सक्छ ।
युवा उद्यमी भएको नाताले अरू युवालाई के सुझाव दिनुहुन्छ ?
नेपालीले नेपाल नबनाए कसले बनाउँछ ? अवसर धेरै छन् । उदाहरणका लागि नेपालमा धेरै खानेकुरा छन्, जसको ब्राण्ड बनाउन सकिएको छैन । विदेश गएर अर्काकोमा काम गर्नुभन्दा नेपालमा आफ्नै काम गरेर बोस भएर बस्नु ठूलो हो । कुनै यस्तो सर्भिस, प्रडक्टको विकास गरौं, जसले नेपाल चिनियोस् । त्यो बनाउने मान्छेलाई चिनियोस् । यो कुरा नेपालीले बुझ्न जरुरी छ ।
(विस्तृत अन्तरवार्ताका लागि Youtube.com/c/NewBusinessAgeNepal मा जान सक्नुहुनेछ ।)
पेट्रोल–डिजेलको मूल्य घट्यो
‘ग्लोबल रिच अष्ट्रेलियन एजुकेसन फेयर’ माघ ५ बाट, अष्ट्रेलियाका २५ बढी युनिभर्सिटीका प्रतिनिधि आउने
जलविद्युत कम्पनीका शेयरमा लगानीकर्ताको आकर्षण, एक महीनामा १९.६४ % बढ्यो परिसूचक
माघे सङ्क्रान्तिको दिन टुँडिखेलमा भीडमा च्यापिएर ११ जना घाइते
लक्ष्मी सन्राइज बैंकको २३औं साधारण सभा
बाटोले विकासको सम्भावना खुलेको छ : अर्थमन्त्री डा. महत
३८ करोडले घट्यो चिया निकासी
पाँच महीनामा निर्जीवन बीमा कम्पनीले आर्जन गरे १५ अर्ब ७२ करोडभन्दा बढी बीमाशुल्क
कृषिमा लगानीको तयारी गर्दै भाटभटेनी
नृसिंहधाम, जहाँ बन्नेछ नेपालको पहिलो पानीमुनिको मन्दिर ! [तस्वीरहरू]
विद्युतीय तार भूमिगत : साढे २ वर्षमा सक्नुपर्ने काम ४ वर्षमा पनि सकिएन