सुनलाई आम्दानीको स्रोत बनाउने अवसर

वाणिज्य बैंकमा राखेको सुन निक्षेपमा कर्जा समेत पाइने

ममता थापा

काठमाडौं । सुन भएकाहरूले अब वाणिज्य बैंकमा निक्षेप राखी ब्याज आम्दानी गर्न पाउने भएका छन् । नेपाल राष्ट्र बैंकले वाणिज्य बैंकहरूलाई सुन निक्षेप राख्ने अधिकार दिएपछि सर्वसाधारणले आफ्ना गरगहनालाई आम्दानीको स्रोत बनाउने अवसर पाउने भएका हुन् । साथै निक्षेपकर्ताले सुन निक्षेप प्रमाणपत्रलाई सोही बैंकमा धितो राखी निक्षेपको ७० प्रतिशतसम्म कर्जा समेत लिन पाउनेछन् ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले बिहीबार एकीकृत निर्देशन २०७६ मा गरेको उक्त व्यवस्था अनुसार सुनको बिस्कुट, क्वाइनजस्ता काँचो सुन तथा गरगहना निक्षेपको रूपमा राख्न सकिनेछ । तर बैंकले तयारी गरगहना निक्षेपमा राख्दा गलाएर मात्र लिने गर्छ । राष्ट्र बैंकले गरेको व्यवस्था अनुसार कम्तीमा ३ वर्षदेखि बढीमा ५ वर्षसम्म सुनको निक्षेप राख्न पाउने भएकाले यस अवधिपछि ढिक्का सुन र ब्याज आम्दानी लिनुपर्नेछ । किनभने बैंकले उक्त तयारी गहनालाई ढिक्कामा परिणत गरी तरल सम्पत्तिमा परिचालन गर्छ ।

रेडिमेट गरगहनाको अस्तित्व कायम गर्न चाहने ग्राहकले भने निक्षेपमा बाहेक सुरक्षाका लागि लकरमा मात्र राख्न सक्छन् । बैंकले सुन निक्षेप लिँदा निक्षेपकर्ताबाट उपलब्ध हुने सुनको शुद्धता तथा तौलको जाँच गर्ने संयन्त्र स्थापना गरी कम्तीमा ९९५ फिटनेशको सुन मात्र लिनुपर्ने राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता डा. गुणाकर भट्टले बताए । ‘सुनको गुणस्तर निर्धारण गर्न गलाउनै पर्छ । तर काँचो सुन भएकाहरूलाई भने यो निक्षेप आम्दानीको स्रोत बन्नेछ,’ उनले भने । 

बैंकका लागि निक्षेपको प्रडक्ट थपिएको भन्दै नेपाल बैंकर्स संघका अध्यक्ष भुवनकुमार दाहालले सुन निक्षेपको ब्याजदर बैंकहरूले अन्तरराष्ट्रिय बजारका अभ्यास अध्ययन गरेर तोक्ने बताए । यद्यपि छिमेकी मुलुक भारतमा निक्षेपको अवधिअनुसार वार्षिक न्यूनतम शून्य दशमलव ५० प्रतिशतदेखि अधिकतम साढे २ प्रतिशतसम्म ब्याजदर तोकिएको देखिन्छ । 

यो व्यवस्था कार्यान्वयनका लागि कार्यविधि बनाउन राष्ट्र बैंकले निर्देशन दिएको छ । ‘यो प्रडक्टलाई बैंकले विस्तारै अध्ययन गरेर कार्यविधि बनाउनेछन् । करीब ३ महीनामा कार्यविधि बन्न सक्छ,’ उनले भने । पछिल्लो समय बैंकलाई निक्षेप स्रोत जुटाउन जोड दिइरहेको अवस्थामा यसले वित्तीय साधन परिचालन सहज बनाउने राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता भट्टको भनाइ छ । 

बैंकहरूले न्यूनतम २५ ग्रामलाई निक्षेपको रूपमा राख्न सक्नेछन् । ग्राहकलाई आवश्यक प्रक्रिया पूरा गरेर प्रमाणपत्र दिनुपर्नेछ । साथै, बैंकले त्यतिबेला नै ग्राहकलाई आफूले जम्मा गरेको साँवा सुन तथा ब्याज सुनमै फिर्ता लिने वा नगद लिने सोको यकिन गराउनुपर्नेछ । वाणिज्य बैंकहरूले निक्षेपमा ल्याएको सुनलाई ढुकुटीमा दाखिला गरी शुद्धता तथा तौलको आधारमा अलग गरेर सुरक्षित तवरले ढुकुटीभित्र राख्ने व्यवस्था गर्नुपर्नेछ । ढुकुटी सुरक्षाका लागि सीसीटीभी क्यामेरा, स्ट्रङ रूम, दोहोरो चाबी लगायत प्रबन्ध मिलाउनुपर्ने राष्ट्र बैंकको भनाइ छ । 

बैंकरले प्रमाणपत्रमा सुनको साँवा परिमाण, शुद्धता, ब्याजदर लगायत विवरण उल्लेख गर्नुपर्नेछ । निक्षेपमा आउने सुनलाई बैंकले आफ्नो नीति अनुसार जोखिम व्यवस्थापन गरी व्यवसायीलाई बेच्ने वा ढुकुटीमा राख्ने निर्णय लिन सक्नेछ ।

सुन निक्षेप राख्ने बैंकको ढुकुटीमा रहेको सुनलाई राष्ट्र बैंकको निर्देशन बमोजिम कायम गर्नुपर्ने वैधानिक तरलता व्यवस्था (सीआरआर तथा एसएलआर) गणना गर्न सकिनेछ । वाणिज्य बैंकले हाल कुल पूँजीको ४ प्रतिशत सीआरआरमा राख्नुपर्ने हुन्छ । अब नगद ३ प्रतिशत र सुनको १ प्रतिशत गणना गर्न पाइनेछ, अर्थात् सीआरआरमा छुट्ट्याएको रकमको अधिकतम २५ प्रतिशतसम्म सुन निक्षेपको रूपमा गणना गर्न सकिनेछ ।

यस्तै १० लाखभन्दा बढी मूल्य पर्ने सुनको स्रोत अनिवार्य रूपमा खुलाउनुपर्ने बताइएको छ । सुन निक्षेप प्रमाणपत्र सोही बैंकमा धितो राखी त्यसको ७० प्रतिशतसम्म कर्जा पाउन सकिने व्यवस्था पनि गरिएको छ ।
 

प्रतिक्रिया [0]