शेयर बजारमा १२ करोड सीमाको प्रभाव कति ?

लक्ष्मी शर्मा

काठमाडौं। केही दिनअघि सामाजिक सञ्जालसहित केही अनलाइनमा शेयर धितो कर्जामा १२ करोड रुपैयाँको सीमा हट्ने समाचार आए । यसबाट बजार केही बढ्यो पनि । पछि बजार जसरी बढेको थियो त्यसरी नै घट्यो । 

शेयर धितो कर्जाको ‘क्याप’ हटाउन अर्थमन्त्रीले नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीलाई आग्रह गरेको र गभर्नरले नटेरेको हल्ला पनि चल्यो । केही दिनअगाडि गभर्नर अधिकारी र नेपाल धितोपत्र बोर्डका अध्यक्ष रमेशकुमार हमालबीच पनि पूँजी बजार सुधारका विषयमा छलफल भयो । मंगलवार संसद्मा पूर्वप्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पनि शेयर धितो कर्जामा लगाइएको १२ करोडको सीमा खारेज गर्नुपर्ने बताए । पछिल्लो समय विभिन्न कार्यक्रममा पूर्वअर्थमन्त्रीहरूले यही कुरा उठाइरहेका छन् । 

के साँच्चिकै पछिल्लो समय शेयर बजार घट्नुमा शेयर धितो कर्जाको सीमा नै कारण हो त ? 

विज्ञ भन्छन्– कम्पनीको आम्दानी राम्रो नभएकाले बजार घटेको हो । ४ र १२ करोडको सीमा लगाएकै वर्ष शेयर सूचक सबैभन्दा उच्च विन्दुमा पुगेको थियो ।

शेयरबजारमा मूल्य निर्धारण माग र आपूर्तिका आधारमा हुन्छ । माग पक्ष बलियो भएमात्रै कम्पनीका शेयर मूल्य बढ्न सक्छ । माग पक्ष बलियो हुन कम्पनीको हरेक पक्ष र नियामक निकायको दृष्टिकोण सकारात्मक हुनु जरुरी छ । 

राजनीति, नीतिगतलगायत कम्पनीको ससानो सूचनाले शेयर मूल्यमा छोटो समय प्रभाव पार्छ । केही सकारात्मक खबर आउँदा बजार बढ्छ । नकारात्मक आउँदा घट्छ । बजार सुधारका लागि शेयर धितो कर्जामा १२ करोडको सीमा र १५० प्रतिशत जोखिम भार परिमार्जन हुनुपर्ने भनेर लामो समयदेखि लगानीकर्ताले माग गर्दै आएका छन् । अर्थतन्त्रका बाह्य क्षेत्रमा सुधार भइसकेको अवस्थामा अब आन्तरिक अर्थतन्त्र चलायमान बनाउन कसिला नीतिहरू विस्तारै फुकाउँदै जानुपर्ने उनीहरूको भनाइ छ । 

ब्याजदर महँगो भएकाले बैंकमा निक्षेप संकलन बढे पनि कर्जा प्रवाह हुन सकेको छैन ।

तर, अहिलेसम्म ब्याजदर घटाउने उपकरण प्रयोग गरिएका छैनन् । चर्को ब्याजदरकै कारण अर्थतन्त्र चलायमान हुन नसकेको बताइन्छ । 

अधिवक्ता तथा धितोपत्रविज्ञ ज्योति दाहाल भन्छन्, ‘शेयरबजार घटबढ भइरहन्छ । कम्पनीको आम्दानी राम्रो नभएकाले बजार घटेको हो, राम्रो आम्दानी गरेका कम्पनीको शेयर मूल्य राम्रो छ । ४ र १२ करोडको सीमा लगाएकै वर्ष शेयर सूचक सबैभन्दा उच्च विन्दुमा पुगेको थियो ।’ 

आर्थिक वर्ष २०७८/७९ को मौद्रिक नीतिमार्फत ४/१२ को सीमा तोकिएको थियो । सोही वर्ष भदौमा एकै दिन २० अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको शेयर कारोबार भएको थियो । अहिले ४ करोडको सीमा हटिसकेको छ । एक जनाले एउटै संस्थाबाट १२ करोड रुपैयाँसम्म शेयर धितो कर्जा पाउँछ । ‘त्यसकारण १२ करोडको क्यापले मात्रै बजार घटेको भन्न मिल्दैन । यो त बहाना मात्र हो । भोलि बढ्न थाल्यो भने शेयर धितोमा कर्जा दिन्न भन्यो पनि बढ्छ,’ दाहालले भने । 

बैंकर मनोज ज्ञवाली पनि बजार ओरालो लाग्नुमा शेयर धितो कर्जाको सीमा मात्र जिम्मेवार नभएको तर्क गर्छन् । १२ करोडले बजारलाई कैयौंपटक गिज्याएको र हल्लाले बजारलाई हल्लाइरहेको उनले बताएका छन् । उनले सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छन्, ‘कहीले केही भनेर बजार उचालेको छ केहीले केही भनेर थचारेको छ, विश्वास आफ्नो सम्पत्ति र लगानीमा नहुने, गाली अरूलाई गरेको छ । कम्पनीको कुन आधारभूत पक्षको आधारमा लगानी गरेको हो र त्यो आधारभूत पक्षमा के परिवर्तन भयो जसले मूल्यमा फरक पार्न सक्छ ? कम्पनीको कार्यसम्पादन केकस्तो छ ? लाभांश के कस्तो आउँछ ? अर्थतन्त्रका सूचकांकहरू केकस्ता छन ? सरकार र नियामकहरूको बजारप्रति कस्तो धारणा छ ? कम्पनीको प्रक्षेपण कस्तो छ ? कम्पनी र कम्पनीसम्बद्ध इन्डस्ट्री कस्तो चल्दै छ ? यस्तो कुराहरूको आधारमा किन्ने र बेच्ने निर्णय गरौं कसैलाई गाली गर्नु पर्दैन ।’

हल्लै हल्लामा लगानी गर्ने, केही हल्ला आयो कि घाटामा लाइन लागेर बेच्न तम्सिने र घाटा भयो भने अरूलाई धारेहात लगाउने गर्न नहुने उनको सुझाव छ । उनले सामाजिक सञ्जालमा लेखेका छन्, ‘ज्ञात रहोस्– अरूलाई धारेहात लाउँदै आफ्नो शेयर बेच्न बुर्कुसी मारेर नदौडेसम्म न बजार घट्छ न घाटा हुन्छ । शेयरबजारको सुन्दर पक्ष– कसैले प्रक्षेपण गर्न सक्दैन र त बजारमा क्रेता/विक्रेता दुवै रहन्छन्, अनि बजार चल्छ ।’

लगानीकर्ता नवराज दाहाल पनि शेयर धितो कर्जाले बजार प्रभावित भएको नभई त्यसलाई बहाना बनाइएको ठान्छन् । संस्थागत लगानीकर्तालाई भने यस्तो सीमा तोक्न नहुने उनको धारणा छ । ‘उसले आफ्नो रिपोर्ट हेरेर, आफ्नो कारोबार हेरेर लिन पाउनुपर्छ । व्यक्तिका लागि भने बहाना मात्र हो । यो प्रमाणित पनि भइरहेको छ, नत्र भने बजार घटिरहनुपर्ने हो । बजार यसबीचमा बढेको पनि छ,’ उनले भने । आधिकारिक निर्णय नभईकन सीमा हट्यो भनेर समाचार आउँदा बजार केही बढेको तथा फेरि अर्थमन्त्री र गभर्नरको कुरा मिलेन भनेर नकारात्मक समाचार आएको उनले बताए । यसो गरेर रिटेल इन्भेस्टरको कित्ता खोस्ने काम भइराखेको उनको बुझाइ छ । खरीदकर्ताले जहिले पनि केही समयपछि प्रतिफल पाउँला भनेर किन्ने उनी बताउँछन् । ‘यस्तो समयमा विक्री गर्ने भनेको बजारमा केही छैन, टिक्न सकिँदैन भन्ने ठानेर वा पैसा चाहिएर पेनिक भएर हो,’ नवराजको भनाइ छ । सकारात्मक समाचारले हुने भए पूर्वमन्त्री, अर्थमन्त्री, अहिलेको प्रधानमन्त्रीलगायत गभर्नरले शेयर धितो कर्जाको विषयमा केही हुन्छ भनेर बोलिरहेका बेला बजार बढ्नुपर्ने उनले बताए । 

नेपाल राष्ट्र बैंकले २०७८ साउन २९ गते मौद्रिक नीतिमार्फत पहिलोपटक ४/१२ को सीमा तोकेको थियो । त्यसको केही दिनपछि भदौ २ गते नेप्सेले ३२०० विन्दु नाघेको थियो । बुधवार नेप्से १९६७ दशमलव ९७ विन्दुमा छ । 

प्रतिक्रिया [0]