बजारमा मोटर बीमाको पहुँच उच्च

मिलन विश्वकर्मा

मानिसको दैनिक जीवनका लागि सवारीसाधनको आवश्यकता दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको छ । समयको चाप र व्यस्तताका कारण आम मानिस गन्तव्यमा पुग्न सवारीसाधनको प्रयोग गर्छन् । तर, अव्यवस्थित ट्राफिक व्यवस्था, स्तरहीन सडक र गाडीको प्राविधिक समस्याले सवारी दुर्घटना पनि बढ्दै गएको छ । आकस्मिक रूपमा हुने त्यस्ता दुर्घटनाले उच्च मात्रामा भौतिक तथा मानवीय क्षति पनि हुने गरेको पाइन्छ । सो अवस्थामा सवारीधनीले गाडीको मर्मत, घाइतेको उपचार तथा मृतकका परिवारलाई निश्चित क्षतिपूर्ति पनि दिनुपर्ने हुन्छ । यसले सवारीधनीलाई पीडामाथि पीडा थपिएको हुन्छ । यसकारण मोटर बीमाको महŒव अत्यन्त उच्च देखिन्छ । यस्ता दुर्घटनाबाट सवारीधनीलाई थप पीडा नहोस् भनेर सरकारले मोटर बीमालाई अनिवार्य गरेको छ । बीमा समितिले पनि मोटर बीमादरसम्बन्धी निर्देशिका लागू गरेर यसलाई थप बलियो बनाएको छ । मोटर बीमा गरेपछि दुर्घटनाबाट हुने नोक्सानीको क्षतिपूर्ति बीमा कम्पनीले नै दिन्छन् । यसबाट सवारीधनीलाई दुर्घटना भएको बेलामा राहत प्रदान पनि हुन्छ । तेस्रो पक्ष बीमा पनि अनिवार्य भएकाले घटनाबाट प्रभावित जो कोहीलाई पनि बीमा कम्पनीले नै क्षतिपूर्ति प्रदान गर्छ । भविष्यमा हुन सक्ने सम्भावित दुर्घटनालाई दृष्टिगत गर्दै सवारीधनीले गाडीको स्वतःस्पूmर्त रूपमा बीमा गर्न आवश्यक छ । हाल नेपालमा १८ निर्जीवन बीमा कम्पनीले मोटर बीमालेखको कारोबार गर्दै आएका छन् । ती कम्पनीमार्पmत नै सवारीधनीले आफ्नो मोटरको बीमा गर्न सक्नेछन् । सरकारको निर्देशनअनुसार सवारीधनीले वर्षेनि गाडीको बीमा गर्नुपर्ने हुन्छ । मोटर बीमादरसम्बन्धी निर्देशिका, २०७३ मा उल्लिखित प्रावधानअनुसार सवारीधनीले कम्पनीलाई बीमाशुल्क भुक्तानी गर्नुपर्ने हुन्छ । मोटर बीमालेखले मोटर, चालक र तस्रो पक्षको जोखीम रक्षावरण गर्ने निर्देशिकामा उल्लेख छ । यसरी हुन्छ सवारीसाधनको बीमा सवारीधनीले आफ्नो इच्छाअनुसार इजाजतप्राप्त कुनै पनि बीमा कम्पनीबाट गाडीको बीमा गर्न सक्नेछन् । मोटर बीमा गर्न ब्लुबूक, शोरूमले दिएको भ्याटबिल, सवारीधनीको परिचयपत्रको फोटोकपी र एक कपी फोटो आवश्यक हुने कम्पनीहरू बताउँछन् । उल्लिखित कागजपत्र जुटिसकेपछि दुवै पक्षको सहमतिमा मोटर बीमा गर्न सकिन्छ । संस्थाको नाममा भएको सवारीसाधनको हकमा संस्थाको प्रबन्धपत्रको नियमावली, प्रमुखको परिचयपत्र र बीमकसँग सम्झौता गर्ने व्यक्तिको परिचयपत्रको फोटोकपी आवश्यक पर्छ । त्यसपछि आवश्यक प्रक्रिया पु¥याएर सवारीसाधनको बीमा गर्न सकिनेछ । यस्तो छ दाबी भुक्तानी गर्ने प्रक्रिया दुर्घटना भएपछि सवारीधनीले सर्वप्रथम सम्बन्धित बीमा कम्पनीलाई खबर गर्न आवश्यक छ । तेस्रो पक्ष बीमाको हकमा अनिवार्य रूपमा प्रहरीलाई पनि खबर गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । सवारीसाधन दुर्घटना भएपछि सम्भव भएसम्म सवारीधनीले फोटो खिचेमा दाबी प्रक्रिया सहज हुने कम्पनीहरू बताउँछन् । खबर प्राप्त भएपछि कम्पनीको प्रतिनिधि घटनास्थल पुगेर आवश्यक प्रमाण सङ्कलन गर्न सक्नेछन् । त्यसपछि कम्पनीले खटाएको सर्भेयरले वास्तविक क्षतिको रिपोर्ट निकाल्नुपर्ने हुन्छ । सो रिपोर्टको आधारमा कम्पनीले बीमितलाई क्षतिपूर्ति भुक्तानी गर्नुपर्ने हुन्छ । घटनाको प्रकृतिअनुसार आवश्यक कागजपत्रका आधारमा पनि दाबी भुक्तानी गर्न सकिनेछ । यदि कुनै व्यक्तिको मृत्यु भएमा आवश्यक प्रक्रिया पुर्‍याएर मृतकको परिवारलाई कम्पनीले तोकिएको रकम भुक्तानी गर्नुपर्ने हुन्छ । मोटर बीमाको अंश उच्च निर्जीवन बीमा बजारमा मोटर बीमाको अंश सबैभन्दा बढी रहेको छ । सरकारले मोटर बीमालाई अनिवार्य गरेपछि यसको अंश बढी भएको विज्ञहरू बताउँछन् । बीमा समितिको एक तथ्याङ्कअनुसार निर्जीवन बीमा बजारमा मोटर बीमाले करीब ४१ प्रतिशत ओगटेको छ । गत असार मसान्तसम्ममा निर्जीवन बीमा कम्पनीहरूले रू. २२ अर्ब ३५ करोड ७६ लाख बीमाशुल्क आर्जन गरेका छन् । यसमा मोटर बीमाबाट रू. ८ अर्ब ९७ करोड ८४ लाख बीमाशुल्क प्राप्त भएको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । के हो मोटर बीमा ? यान्त्रिक शक्तिद्वारा सडकमा गुड्ने कुनै पनि किसिमको सवारीसाधनमा कुनै कारणवश हुन सक्ने दुर्घटनाले निम्ताउने जोखीमलाई हस्तान्तरण गर्नु नै मोटर बीमा हो । यस बीमाले कुनै पनि कारणबाट सवारीसाधनमा भएको क्षतिको आर्थिक रूपमा पूर्ति गर्ने काम गर्छ । यस बीमा योजनामा तेस्रो पक्षलाई हानि पुग्दा पनि क्षतिपूर्ति दिनुपर्ने व्यवस्था छ । मोटर बीमामा मोटर साइकल, निजी र व्यावसायिक सवारीसाधनको बीमा गर्न सकिने छ । मोटर बीमाको अवधि १ वर्षको मात्र हुनेछ ।

तेस्रो पक्ष बीमा अनिवार्य सरकारले तेस्रो पक्ष बीमालाई विसं २०६६ भदौ १ गतेदेखि अनिवार्य रूपमा लागू गरेको हो । सडकमा दुर्घटना भएको अवस्थामा पीडित पक्षले सडक जाम गरेर अन्य यात्रुलाई पनि दुःख दिने गरेकाले तेस्रो पक्ष बीमालाई अनिवार्य गरिएको हो । यस बीमाले सवारीसाधनका कारण अन्य कुनै व्यक्ति वा भौतिक सम्पत्तिमा हुने हानिनोक्सानीको जोखीम वहन गरेको हुन्छ । दुर्घटनामा तेस्रो पक्षलाई कुनै हानिनोक्सानी भएमा त्यसको क्षतिपूर्ति कम्पनीले नै भुक्तानी गर्नुपर्छ । पहिलो चरणमा फुल इन्स्योरेन्स सवारीधनीले आफ्नो गाडी किनेको ६ महीनासम्मका लागि फुल इन्स्योरेन्स गर्नुपर्ने हुन्छ । करार गर्दाको सम्झौताअनुसार सवारीधनीले प्रिमियमस्वरूप निश्चित रकम कम्पनीलाई दिनुपर्ने छ । निर्देशिकाअनुसार ६ महीनादेखि १ वर्षभित्रका लागि ५ प्रतिशत ह्रास कट्टी गरी मोटर बीमा गर्नुपर्नेछ । यस्तै, १० वर्षभन्दा पुरानो गाडीको हकमा ५० प्रतिशत ह्रास कट्टी गरी बीमा गर्न सकिने निर्देशिकामा उल्लेख छ । पुनः बीमा गर्न नपाइने सम्बन्धित निर्देशिकाअनुसार बीमा गरेको सवारीसाधनको पूर्ण क्षति भएमा वा हराएमा सवारीसाधनको दर्ता खारेजीका लागि यातायात व्यवस्था विभागलाई पत्र पठाउनुपर्नेछ । सवारीसाधनलाई पत्रु गराइसकेपछि मात्र बीमकले दाबी भुक्तानी गर्नुपर्ने छ । त्यस्तो सवारीसाधनको पुनः बीमा गर्न नपाइने निर्देशिकामा उल्लेख छ । चोरी भएको सवारीसाधनको हकमा हराएको प्रमाणित प्रहरी प्रतिवदेन बीमकलाई प्राप्त भएको मितिले ३५ दिनभित्र कम्पनीले दाबी भुक्तानी गर्नुपर्नेछ । यदि बीमकबाट क्षतिपूर्ति प्राप्त गरिसकेको हराएको सवारीसाधन भेटिएमा उक्त मोटर बीमकको नाममा नामसारी गर्नुपर्ने निर्देशिकामा उल्लेख छ । बीमित सवारी एकआपसमा दुर्घटना भएमा... बीमित सवारीसाधनहरू एकआपसमा ठोक्किएर दुर्घटना भएमा सम्बन्धित बीमकहरूले आआप्mनो सवारीसाधन बनाउनुपर्ने हुन्छ । त्यस्ता गाडीको संयुक्त दुर्घटनामा तेस्रो पक्षको दायित्व भने निजले इच्छाएको कम्पनीले वहन गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसपछि आवश्यक प्रमाण जुटाएर कम्पनीबीच दाबी भुक्तानीमा मिलान गर्न सकिने व्यवस्था छ । बीमित सवारीसाधनहरू एकआपसमा ठोकिई यात्रु चालकलगायत व्यक्तिहरू मृत्यु वा घाइते भएमा स्वयम् आफ्नै गाडीको बीमालेखबाट क्षतिपूर्ति गर्नुपर्ने हुन्छ । यस्तो क्षतिपूर्तिको रकम दुर्घटनापछि दोषी ठहरिएको सवारीसाधनको बीमालेखबाट असुलउपर गर्न सकिने निर्देशिकाले व्यवस्था गरेको छ ।

प्रतिक्रिया [0]

पुरा नाम: *

इमेल: *

प्रतिकृया: *
पठाउनुहोस