गधाको सम्मानमा र्‍याली

मदन लम्साल

कुनै मान्छेलाई रिस उठ्दा अर्को मान्छेलाई नै ‘गधा’ भनेर सम्बोधन गर्ने गरेको सुनिन्छ । यो त गधाप्रति घोर अपमान हो । गधाको पनि त आफ्नो इज्जत हुन्छ, नाम हुन्छ, भावना हुन्छ, समाज हुन्छ । प्रत्येक ऐरे–गैरे–नत्थु खैरेको तुलना एक सुधो र सहनशील प्राणी गधासँग त गर्न मिल्दैन नि हो !

तपाईं गधामाथि कुनै पनि निर्णय थोपरिदिनोस्, उसले कहिल्यै कुनै प्रतिक्रिया जनाउँदैन । खान नदिनोस्, पानी नदिनोस्, बस्न नदिनोस्, औषधि नदिनोस् वा आधारभूत कुनै पनि कुराहरू नदिनोस्, आफ्नो आँसु भित्रभित्रै पिउँछ । तर नेता कार्यकर्ता जसरी विवाद खडा गरी हिँड्दैन । यसै पनि विवाद निकालेर चर्चामा आइरहने बानी गधाको कहिल्यै हुँदैन । यदि त्यसो हुँदो हो त गधाले पनि निर्वाचन आयोगले गरेको निर्णय ठीक भयो भनेर हाँ मा हाँ मिलाउँथ्यो होला अथवा अदालतमा विचाराधीन रहेको मुद्दाहरूमा समर्थन वा विरोधमा जुलुस निकाल्थ्यो होला । गधा साँच्चै गौ प्राणी पो हो त ।

हो, गधाले कहिलेकाहीँ लात्तीले हान्छ । तर कसैलाई गोली हान्दैन । बम पड्काई हिँड्दैन । भुस खान्छ, तर घुस खाँदैन । कर छल्दैन । घोटाला वा काण्डहरू गरिहिँड्दैन ।

गधा कुनै पनि कुरालाई प्रतिष्ठाको विषय बनाउँदैन । तपाईं उसलाई कुनै पनि बाटोतिर धकेलिदिनुस्, ऊ त्यतैतिर लाग्छ । राजतन्त्र भन्दिनोस्, त्यतै लाग्छ । हैन गणतन्त्र भन्दिनोस्, ऊ फेरि त्यता लाग्छ । हैन अब साम्यवादतिर है भन्दिनोस्, ऊ फेरि त्यतातिरै कुद्छ । किनकि उसको आफ्नो कुनै वाद छैन । उसले कहिल्यै भन्दैन कि ‘मलाई दक्षिणतर्फ नधकेल्नुस्, मलाई दक्षिणपन्थी मन पर्दैन वा उत्तरपन्थी मन पर्दैन ।’ गधालाई तपाईं कुनै पनि विचारधाराको तुल झुन्ड्याइदिनोस्, ऊ त्यै बोकेर मार्चपासमा दौडन थालिहाल्छ । अझ गधामाथि कसैलाई पनि बसाइदिनोस्, उसले कहिल्यै अपमान महसूस गर्दैन । गधा त्यै मस्ती पारामा हिँड्छ, जुन पारा उसलाई आफ्ना पुर्खाबाट उत्तराधिकारमा प्राप्त भएको हो । ऊ आफ्नो मालिकप्रति पूर्ण बफादार हुन्छ ।

गधाको अर्को खुबी यो पनि छ कि उसलाई दुनियाँको कुनै पनि विषयमा कुनै लिनुदिनु छैन । न ऊ कुनै कुरामा आफ्नो ‘हलो अड्काई’ हिँड्छ । ऊ न अमेरिकाजस्तो कुनै दुई देशबीचको झगडामा प्रवेश गर्छ, न कसैको ढाडमा थपथपाउँछ, न कसैलाई धम्क्याउँछ, न कसैको ढाडमा टेकेर टाउकामा हान्छ । उस्तै परे पछाडिका दुलत्तीले चाहिँ बजाइदिन्छ ।

प्रधानमन्त्रीले प्रतिनिधिसभा विघटन गर्न पाउँछन् कि पाउँदैनन् वा चुनाव हुन्छ कि हुन्न वा सर्वोच्चले संसद् ब्यूँत्यायो भने के हुन्छ, आदि इत्यादि कुनै पनि कुरामा गधाको कुनै सरोकार छैन । गधा त यो राय पनि व्यक्त गर्दैन कि देशमा संवैधानिक संकट आयो भने के गर्ने वा के नगर्ने ।

सडक प्रदर्शन, ¥याली, आमसभामा नेताका भाषण सुनेर गधा कुनै ताली पनि ठोक्दैन । विरोधी र्‍यालीमा नेताहरू कुर्लेको देखेर पनि गधा कुनै प्रतिक्रिया जनाउँदैन । गधा न ताली बजाउँछ, न ढुंगा बर्साउँछ, न नारा लगाउँछ, न लाठीमुंग्री गर्छ ।

गधा न धर्मान्ध छ, न साम्प्रदायिक । ऊ कुनै क्षेत्र, वर्ग वा धर्मको राग गाएर हिँड्दैन । उसका लागि सबै धराका घाँस बराबर अर्थात् उस्तै लाग्छन् । गधाको इच्छाको संसार नै धेरै सानो छ । न उसलाई मोबाइल, गाडी, टीभी, बंगला चाहिन्छ न त कुनै पद । न उसलाई साँझमा ‘पेग’ लगाउनुपर्छ । उसलाई त बिहान र बेलुकाको चार गाँसको जोहो भए चलेकै छ ।

हो, गधाले कहिलेकाहीँ लात्तीले हान्छ । तर कसैलाई गोली हान्दैन । बम पड्काई हिँड्दैन । भुस खान्छ, तर घुस खाँदैन । कर छल्दैन । घोटाला वा काण्डहरू गरिहिँड्दैन । ‘बुथ क्याप्चर’ गरी हिँड्दैन । आफ्ना, पराई, साला–साली, भतिजावाद भनेर पनि भन्दैन । उसलाई संवैधानिक निकायहरूमा असंवैधानिक तरिकाले घुस्नु वा घुसाउनु पनि छैन । गधा अँधेरोमा कुनै यस्तो उस्तो काम पनि गर्दैन ।

यति सर्वगुण सम्पन्न गधालाई फेरि किन प्रताडित गर्छन् मानिसहरू हँ ? योभन्दा अझै कति सद्गुण हुनुपर्ने हो गधाले इज्जत पाउन ?

यत्तिका वर्षदेखि गधाहरूलाई हेरेपछि म यो निष्कर्षमा पुगेको छु कि गधा वास्तवमै अनुकरणीय छ, आदरणीय छ र प्रातःस्मरणीय छ । गधाका पनि आफ्ना आदर्श छन्, नीति र सिद्धान्त छन्, मूल्यमान्यता छन्, परम्परा छन् । त्यसैले जब कसैले कुनै मानिसलाई रिसको आवेगमा गाली गर्दा ‘गधा’ भन्छन्, तब मलाई चित्त दुखेर आउँछ । मानौं कि ‘गधा’ गधा नभएर विश्वकै सबैभन्दा मूर्ख मानिस हो । तर, गधाको त समाजमा इज्जत छ । अहिले मान्छेको त के इज्जत बाँकी छ र ? अहिले गधालाई इज्जत दिन सक्यौं भने न भोलि हामी एउटा सभ्य समाजको परिकल्पनालाई साकार पार्न सक्छौं ।

म त भन्छु, गधालाई सम्मान गरौं । उसको अनुसरण र अनुकरण गरौं । उसको पदचिह्नमा चलौं । किनकि गधा आफ्नो बयान फेरी हिँड्दैन । ऊ आफ्ना अडानमा कायम रहन्छ । ऊ आफ्ना आस्थाहरू बदलेर हिँड्दैन । आज विरोध गरे भन्दैमा हिजोका आफ्नै सहयात्रीका विषयमा आफ्नै सुरुवाल फुस्किएको चाल नपाउनेगरी जथाभावी बदख्वाइँ गरी हिँड्दैन । संविधानले वाक् स्वतन्त्रता दिएको छ भन्दैमा जथाभावी वाक्वाक् गरी हिँड्दैन ।

गधा जसको साथमा खडा भयो, ऊ त्यसका लागि दिलोज्यान दिएर साथै हिँड्छ । धाँधली भयो, महँगी भयो, अन्याय, अत्याचार भयो भनेर गुनासो पोख्न, कतै उजुरबाजुर गर्न जाँदैन । तुइन, रेल, पानीजहाज वा कुनै झुठा आश्वासनहरू बाँडी हिँड्दैन । गधालाई न त चीनले गरेको अघोषित सीमा बन्दको समर्थनमा ताली ठोक्नु छ, न म्यान्मारको सैनिक ‘कु’को विरोधमा र्‍याली निकाल्नु छ ।

उसैमाथि सवार भएर कोही करायो भने पनि गधालाई कुनै प्रभाव पर्दैन । उसको सहनशक्ति बेजोड छ । के हामीमध्ये कसैमा पनि गधामा जति सहनशक्ति छ र ? छैन नि ! अहिलेको कलियुगे समाजमा सम्मान गर्न लायक कुनै प्राणी छ भने त्यो गधा मात्र देखिन्छ । त्यसैले आउनोस्, गधाको सम्मानमा बरु एउटा र्‍याली निकालौं ।

प्रतिक्रिया [0]