ई –पेपर | विज्ञापन | ग्राहक बन्नुहोस | Podcast |
arthik abhiyan

अलैंची विशेष : प्रचुर सम्भावना, किसान र व्यवसायी भने मारमा

Apr 10, 2019  
मुख्य खबर अभियान परिशिष्ट (सप्लिमेन्ट)
Aarthik Abhiyan 18th Anniversary Image Not Found
author avatar हिमा वि.क.
बजार खोज्न सरकारी पहल जरुरी आकर्षक बजार मूल्यका कारण अलैंची उत्पादन र व्यापारको क्षेत्रमा लगानी गर्ने किसान तथा व्यवसायीहरूको संख्या बढ्दो छ । कुनै समय निकै उच्च रहेको अलैंचीको मूल्य विगत २/३ वर्षमा घटेर कृषक तथा व्यवसायी चिन्तित भए पनि यो व्यवसायमा अझै पनि राम्रो भविष्य देखिन्छ । करार खेती प्रणालीको अवलम्बन, सिँचाइको उपलब्धता र अन्तरराष्ट्रिय बजारका लागि सरकारी तदारुकता भए अलैंचीमा लगानी गर्न र प्रतिफल पाउन सकिने स्पष्ट छ । २०१४/०१५ देखि २०१६/०१७ सम्म ३ वर्ष प्रतिमेट्रिक टन निर्यात मूल्य उच्च भएको अवस्थामा यो क्षेत्रमा आउन किसान प्रेरित भए । तर, २०१६/०१७ देखि मूल्य घट्न थाल्यो । हालको मूल्य २०१२/०१३ कै हाराहारीमा पुगेको छ । अलैंचीलाई निर्यात हुने वस्तुहरूको प्राथमिक सूचीमा स्थान दिइएको छ । सरकारले निर्यात हुने वस्तुहरूलाई समेटेर बनाएको एकीकृत व्यापार रणनीति (एनटीआईएस) मा समेत अलैंचीलाई उच्च प्राथमिकतामा राखेको छ । सरकारले प्राथमिकतामा राखे पनि सोहीअनुसारको लगानी र बजार प्रवद्र्धनमा भने कुनै चासो दिएको पाइँदैन । परिणामस्वरूप लाभदायक मानिएका यस्ता क्षेत्रबाट नेपालले यथोचित लाभ लिन सकेको छैन । अलैंचीमा रोग लागेर पुराना बगैंचा मासिँदा यसको उत्पादकत्वमा समेत कमी आएको छ । उत्पादन भए पनि सोहीअनुसार भारतबाहेक तेस्रो मुलुकमा बजार नखोज्ने हो भने नेपालले अलैंचीबाट लाभ लिन सक्ने देखिँदैन । बंगलादेश सरकारले भुटानबाट आउने अलैंचीलाई ३५ प्रतिशत करछूट दिन्छ, तर नेपाललाई दिँदैन । सार्क देश, विश्व व्यापार संगठन (डब्ल्यूटीओ) र अन्य क्षेत्रीय व्यापार संगठनहरूसँग गरिएका सम्झौताअनुसार नेपालले निर्यात व्यापारका लागि पाउने सहजता अलैंचीमा पनि पाउन सरकार अग्रसर हुनुपर्छ । सीमित बजारले खुम्चाएको अलैंची व्यापार पूर्वका जिल्लामा मात्र हुँदै आएको अलैंची खेती हाल प्रदेश नं. २ बाहेक सबै ६ ओटै प्रदेशका ५५ जिल्लामा फैलिएको छ । पूर्वको ताप्लेजुङदेखि सुदूरपश्चिमको डोटीसम्म यसको खेती हुन्छ । कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले नेपालमा हुँदै आएको अलैंची खेतीलाई प्रदेशअनुसार समेटेर आर्थिक वर्ष २०७४/७५ मा तयार पारेको तथ्यांकले अलैंची खेती विस्तार हुँदै लगभग सबै जिल्लामा पुग्ने सम्भावना देखाएको छ । अहिले नेपालको अलैंची निर्यातको प्रमुख बजार भारत हो । त्यसपछि संयुक्त राज्य इमिरेट्स (यूएई) र अन्य देश छन् । अहिलेको बजार मूल्यले किसानलाई केही निराश बनाए पनि बजार विस्तार गर्ने हो भने आत्तिनुपर्ने अवस्था छैन । बजार विस्तार गर्न सरकारले तेस्रो देशमा हुने व्यापार मेलामा नेपाली अलैंचीको स्टल राख्न र विश्वभर फैलिएका मसला प्रयोगकर्तासम्म पुग्न अलैंची किसान तथा व्यापारीसँग सहकार्य गर्न आवश्यक छ । नेपालमा ०.००१ प्रतिशतमात्रै खपत ! नेपाल अलैंची व्यवसायी महासंघका अनुसार देशको कुल उत्पादन ६ हजार ८४८ मेट्रिक टनमध्ये जम्मा ०.००१ प्रतिशत मात्रै नेपालभित्र खपत हुन्छ । पूर्वाञ्चल यो खेतीको ‘हब’ हो । अहिले यहाँ अलैंची खेती गर्ने परिवारको संख्या डेढ लाख छ । त्यसपछि लम्जुङमा पनि राम्रो खेती हुँदै आएको छ । अलैंची खेती ५५ जिल्लामा हुन्छ, यी सबै जिल्लामा गरी १० लाख मानिस यसमा आबद्ध छन् । महासंघका अनुसार यो क्षेत्रमा करीब डेढ अर्ब रुपैयाँ लगानी छ । अलैंची एक, उपयोग अनेक अहिले अलैंचीलाई मसलाका रूपमा मात्रै प्रयोग गरिँदै आएको छ । यसबाट वाइन पनि बनाउन सकिन्छ र वाइनमा मिसाई छुट्टै ‘प्रडक्ट’ बनाउन पनि सकिन्छ । बिस्कुटमा यसलाई मसलाको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ । नेपाल अलैंची व्यवसायी महासंघले रेस्टुराँमा तुरुन्तै खान मिल्ने गरी साना–साना स्यासेमा प्याक गरेर बजार प्रवर्द्धन गर्ने अभियान चलाउने तयारी गरेको छ । यस्तो अलैंची पहिलो चरणमा निःशुल्क उपलब्ध गराइनेछ । अलैंची एक्लै रोपेर नहुने, यसलाई छहारी चाहिने हुँदा रुख चाहिन्छ र यसले पर्यावरणलाई जोगाउन मद्दत गर्छ । साथै, यसपछि काठमा पनि आत्मनिर्भर बन्न सघाउँछ । अलैंची निर्यातको १०५ वर्ष, गोदाम नै छैन परिणाम मात्रै खोज्ने, तर उल्लेख्य लगानी नगर्ने प्रचलन अलैंची खेतीमा पनि छ । अलैंची निर्यात शुरू भएको शताब्दी बिते पनि यो क्षेत्रको बजार प्रवर्द्धन तथा विस्तारमा भने उल्लेख्य लगानी भएको छैन । १९७० सालदेखि नेपालले अलैंची निर्यात गरेको तथ्यांक छ । तर, अहिलेसम्म यसको एउटा पनि आधुनिक गोदाम छैन । हालै मात्र धनकुटामा करीब रू. २५ करोडको लगानीमा एउटा वेयरहाउसको निर्माण हुन लागेको छ ।

अलैंची क्षेत्रका समस्या
  • राष्ट्रिय ट्रेडमार्क लिन र अन्य देशमा दर्ता गर्न ढिलाइ
  • सिँचाइको अभाव
  • मूल्यमा उतारचढावको जोखिम
  • भारतमा मात्रै सीमित बजार
  • रोगको उपचार गर्न पर्याप्त तालीम र प्रविधिको ज्ञान नहुनु
  • पर्याप्त गोदामको अभाव
  • बैंक तथा वित्तीय संस्थाको ऋण नीति अलैंची खेती अनुकूल नहुनु
  • बीमाको कम प्रयोग
  • अलैंचीको राष्ट्रिय नीति नहुनु ।
समस्या समधानका लागि गर्नुपर्ने काम
  • करार खेती प्रणालीको अवलम्बन
  • गोदामलगायत पूर्वाधारमा पर्याप्त लगानी
  • उत्पादकत्व वृद्धि गर्न किसानलाई प्रविधिमार्फत सहयोग
  • उन्नत जातको खोजी र सिफारिश
  • किसानलाई प्राविधिक ज्ञान
  • अलैंचीमा प्रवाह हुने ऋणबारे बैंक तथा वित्तीय संस्थाको नीतिमा सुधार
  • कमोडिटीज एक्सचेन्चमा सूचीकृत गरेर मूल्य र बजारको सुनिश्चितता
  • ग्रेडिङ, प्रशोधन र गुणस्तर प्रणालीको अवलम्बन
  • बीमाबारे कृषकमा चेतना जगाउने
  • अलैंचीको राष्ट्रिय नीति निर्माण
  • राष्ट्रिय ट्रेडमार्क लिने र अरू देशमा पनि दर्ता गराउने
  • भारतबाहेक अन्य देशमा बजारको खोजी र प्रवर्द्धन
  • बंगलादेशको भन्सार सुविधा अनुकूल बनाउन पहल गर्ने
  • सिँचाइको सहज उपलब्धता
  • स्थानीय, राष्ट्रिय मण्डीको व्यवस्था ।
अलैंची जानकारी अलैंचीका लागि उपयुक्त स्थान अलैंची खेती गर्न समुद्री सतहबाट ७०० मिटरदेखि २२०० मिटरसम्मको उचाइ, ८ देखि २० डिग्री सेल्सियस तापक्रम, दोमट माटो र वार्षिक १५०० देखि ५००० मिलिमिटर वर्षा हुने सेपिलो उत्तर मोहडा भएको ठाउँ उपयुक्त मानिन्छ ।अलैंचीका जात डम्मरसाई, रामसाई, चिवेसाई, गोलसाई, राम्ला, साउने, आदि अलैंचीका प्रमुख जात हुन् । अन्यमा डेंजुगोल्से, सेरेम्ना, भर्ला चिवेसाई, राङभाङ, काँटीदार, कुप्री आदि । डम्मरसाई ७०० देखि १२०० मिटरको उचाइसम्म र रामसाई त्यसभन्दा पनि माथि २१०० मिटरसम्म लगाउन सकिन्छ । अलैंचीका प्रकार सुकुमेल, मेडागास्कर, क्यामरिन, कोरामिमा, गिनी, थाई, क्याम्बोडियन, बार्ली, नेपाल, फिजी, मलेशियन, जावा, इन्डोनेशियन र बर्मा अलैंची । अलैंची उत्पादनमा नेपाल
  • झण्डै २ शताब्दीको इतिहास, पूर्वी जिल्लाहरूबाट खेतीको शुरुआत
  • वि.सं. १८३० को दशकमा पहिलोपटक सिक्किमबाट ल्याई इलाम जिल्लाको जोगमाई गाविसमा खेती
  • समुद्री सहतबाट ८०० देखि २१०० मिटर उँचाइको र २००० देखि २५०० मिलिमिटर पानी पर्ने स्थानमा खेती
  • नेपालको प्रमुख नगदेबाली
  • व्यावसायिक उत्पादन भने वि.सं. १९०० तिर शुरू
  • वि.सं. १९०० को दशकमा राणा सरकारले भारतको पटना र मिर्जापुरमा ‘अलैंचीकोठी’ स्थापना गरी अलैंची बेचबिखन शुरू गरेको
  • वि.सं. १९७० देखि निर्यात
  • बजार : भारत, खाडी मुलुक र यूरोप
स्रोत : नेपाल अलैंची व्यवसायी महासंघ स्मारिका–२०७१
Neco insurance LimitedAarthik Abhiyan Viber Community
प्रतिक्रिया [0]

   

vw
धेरै पढिएको

Nepali PatroSaurya Cement (replace Riddhi Siddhi Cement)