बीमा समितिका ५० वर्ष : ५ दशकमा भएका कानूनी व्यवस्था र उपलब्धि

आर्थिक अभियान

विशेषगरी नेपालमा बीमाक्षेत्रको विकास गर्न बीमा समितिको स्थापना गरिएको हो । शुरूमा अर्थ मन्त्रालयको शाखाको रूपमा स्थापना भएको समितिले हालसम्म आउँदा थुपै्र नीतिगत व्यवस्था गरेको छ । समितिको प्रमुख कार्य बीमाक्षेत्रको नियमन गर्ने, आवश्यक नीतिगत व्यवस्था गर्ने नै हुन् । सोहीअनुरूप समितिले स्थापना कालदेखि नै काम गर्दै आएको छ । यद्यपि शुरूका वर्षहरूमा समिति बीमा अभिकर्तालाई इजाजतपत्र प्रदान गर्ने र सोही इजाजतपत्र नवीकरण गर्ने काममा बढी केन्द्रित रह्यो । शुरूका वर्षहरूमा थोरै कम्पनी थिए र उनीहरूको व्यवसाय पनि सानो थियो । त्यसकारण नियमनको आवश्यकता त्यति नभएको समितिका भूतपूर्व कार्यकारी निर्देशक रमेशराज भट्टराई बताउँछन् । यद्यपि बीमा बजारको विस्तार गर्न बीमा समिति पहिलेदेखि नै संघर्षरत रहेको उनको भनाइ छ । बीमा समितिको शुरूको वर्षमा नेपाल माल चलानी तथा बीमा कम्पनी (हालको नेपाल इन्स्योरन्स), राष्ट्रिय बीमा संस्थान र केही भारतीय बीमा कम्पनीका शाखाहरूले व्यवसाय सञ्चालन गर्दै आएका थिए । २०४४ सालमा नेशनल लाइफ एन्ड जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनी पनि थपियो । विसं. २०४९ मा बीमासम्बन्धी नयाँ ऐन आएपछि नयाँ कम्पनीहरू थपिने क्रम निकै बढ्यो । त्यसपछि बीमा समितिको जिम्मेवारी र काम पनि बढ्दै गयो । त्यसपछि समितिले बीमा क्षेत्रलाई नियमन गर्ने, कम्पनी थप गर्ने, बीमा पहुँच बढाउने जस्ता विषयमा विभिन्न गतिविधि गर्दै आएको छ । बीमा समिति स्थापना हुनुभन्दा पहिले नै अर्थात् विसं. २००४ सालदेखि नै बीमा व्यवसाय शुरू भएको थियो । त्यसपछि भारतीय बीमा कम्पनीहरूले पनि यहाँ आएर बीमा व्यवसाय गर्न थाले । विसं. २०२४ साल पुस १ गते रू. १ करोडको अधिकृत पूँजीमा राष्ट्रिय बीमा संस्थान प्रालि स्थापना भएको थियो । बीमाको बजारले विस्तार लिन थालेपछि नियमनको आवश्यता देखियो । त्यसपछि बीमा समितिको स्थापना गरिएको जानकारहरू बताउँछन् । बीमा ऐन २०२५ लागू गरेर बीमा समितिलाई सञ्चालनमा ल्याइएको थियो । हालै समितिले ५० वर्षको यात्रा पूरा गरेको छ । एक नियमनकारी निकायको हैसियतमा समितिले यस अवधिमा थुप्रै नयाँ नीतिगत व्यवस्था गर्‍यो । साथै केही महत्त्वपूर्ण उपलब्धि पनि हासिल गरेको छ, जसलाई यहाँ बुँदागद रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ : कुन दशकमा कस्तो व्यवस्था ? २०२५ देखि २०३५ सम्म

• यो दशक शुरुआती चरण भएकाले समिति नीतिगत व्यवस्था गर्न र सञ्चालनमा रहेका कम्पनीहरूलाई नियमन गर्न तल्लीन
• विसं. २०२५ मा राष्ट्रिय बीमा संस्थान प्रालि राष्ट्रिय बीमा संस्थानमा परिणत
• विस. २०२९ देखि राष्ट्रिय बीमा संस्थानद्वारा जीवन बीमा व्यवसायको शुरुआत
• विसं. २०४४ सालमा निजी स्तरको कम्पनीको रूपमा नेशनल लाइफ एन्ड जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनी (हालको एनएलजी र नेशनल लाइफ इन्स्योरेन्स) लिमिटेडको स्थापना
• नेशनल लाइफ एन्ड जनरल इन्स्योरेन्स कम्पनीद्वारा विसं. २०४६ देखि जीवन बीमा व्यवसायको शुरुआत

२०४५ देखि २०५५ सम्म

• २०४७ प्रजातन्त्रको पुनर्बहाली भएपछि निजीक्षेत्रका निर्जीवन तथा जीवन बीमा कम्पनीहरू स्थापना हुन थाले ।
• समितिलाई स्वायत्त बनाउँदै विसं. २०४९ मा नयाँ बीमा ऐन लागू
• विसं. २०४९ मा नै बीमा नियमावली, २०४९ जारी
• बीमा सर्भेयरसम्बन्धी आचार संहिता लागू
• बीमा अभिकर्तासम्बन्धी आचार संहिता लागू

२०५५ देखि २०६५ सम्म

• अग्नि बीमा दर सम्बन्धी सामान्य नियमहरू, २०५८ मा परिमार्जन
• निर्जीवन र जीवन बीमासम्बन्धी पुनर्बीमा निर्देशिका, २०६५, लागू
• ‘सामुद्रिक बीमा दर सम्बन्धी निर्देशिका, २०६५’ जारी

२०६५ देखि २०७६ सम्म

• बीमकको संस्थागत सुशासनसम्बन्धी निर्देशिका, २०६९ जारी
• बाली तथा पशुपन्छी बीमा निर्देशन, २०६९ लागू गर्दै कृषि बीमा कार्यक्रम शुरू
• सम्पत्ति शुद्धीकरण तथा आतंककारी क्रियाकलापमा वित्तीय लगानी निवारण निर्देशिका, २०६९ जारी
• बीमक गाभ्ने तथा गाभिनेसम्बन्धी निर्देशिका, २०७० जारी
• लघुबीमासम्बन्धी निर्देशिका, २०७१ जारी गर्दै लघुबीमा व्यवसायको शुरुआत
• विसंं २०७१ मा जीवन र निर्जीवन बीमा व्यवसायको लगानी सम्बन्धी व्यवस्था संशोधन
• पुनर्बीमा व्यवसाय (व्यवस्थापन तथा सञ्चालन) सम्बन्धी निर्देशिका, २०७१ लागू
• बीमकले सञ्चालन गर्ने बीमा अभिकर्ताको तालीम निर्देशिका, २०७२ लागू
• २०७३ साउन १ गतेदेखि मोटर बीमा दर सम्बन्धी नयाँ निर्देशिका लागू
• बीमकको संस्थागत सुशासनसम्बन्धी निर्देशिका २०७३ जारी
• बीमक दर्ता तथा बीमा व्यवसाय सञ्चालनसम्बन्धी निर्देशिका, २०७३ जारी गर्दै जीवन बीमकले रू. २ अर्ब र निर्जीवन बीमकले रू. १ अर्ब न्यूनतम चुक्तापुँजी पुर्‍याउनुपर्ने व्यवस्था
• सम्पत्ति बीमा निर्देशिका २०७५ लागू सम्पत्ति शुद्धीकरण तथा आतंकवादी क्रियाकलापमा वित्तीय लगानी निवारण सम्बन्धी पुरानो निर्देशनलाई विस्थापन गर्दै २०७५ मा नयाँ निर्देशिका ।
• बीमकको संस्थागत सुशासनसम्बन्धी निर्देशिका २०७५ जारी गर्दै कम्पनीको प्रमुख कार्यकारी अधिकृतलाई कम्पनी छाडेर नयाँ कम्पनीमा जान ६ महीना पर्खनुपर्ने कुलिङ पिरियड लागू
• बीमकको लगानीसम्बधी निर्देशिका २०७५ जारी गर्दै बीमा कम्पनीहरूलाई पब्लिक कम्पनीको डिबेन्चर, पूर्वाधार र घरजग्गा व्यवसायमा लगानी गर्न बाटो खुला
• बीमक गाभ्ने तथा गाभिने सम्बन्धी निर्देशिका, २०७५ जारी गर्दै मर्जरमा जाने बीमा कम्पनीलाई विविध पक्षमा १० ओटा सुविधा प्रदान गरिने व्यवस्था
• वैदेशिक रोजगार म्यादी जीवन बीमालाई व्यवस्थित बनाउन एकीकृत प्रणाली लागू

आव २०७४/७५ र २०७५/७६ मा भएका मुख्य उपलब्धि

• कृषि तथा पशुपन्छी बीमा कार्यक्रम अन्तर्गत २२ प्रकारका बीमालेखको ढाँचा प्रचलनमा ल्याउँदै खाद्यान्न बाली, तरकारीखेती र विभिन्न प्रकारका पशुपन्छी पालन व्यवसायको बीमा गर्न सहज बनाएको
• मोटर बीमालाई व्यवस्थित बनाउन यातायात व्यवस्था कार्यालयहरूको वरिपरि एउटा बीमकको एउटा मात्र कार्यालय हुनुपर्ने व्यवस्था
• बीमा पहुँच बढाउन ‘स्थानीय तहसँग बीमा समिति’ कार्यक्रम सञ्चालनमा । १ वर्षको अवधिमा सात प्रदेशका विभिन्न १५ स्थानिय तहसँग अन्तरक्रिया सम्पन्न
• विद्यार्थीसँग बीमा कार्यक्रम सञ्चालनमा
• बीमा क्षेत्रमा दक्ष जनशक्तिको पूर्ति गर्न २०७५ सालदेखि नेपाल इन्स्योरेन्स इन्स्टिच्युटको स्थापना (हालसम्म १४ पटक गरेर बीमा, बैंक क्षेत्रमा कार्यरत ३२८ अधिकारी तालीम, कार्यशाला आदिमा सहभागी)
• गत माघसम्म मुलुकभर बीमकका २ हजार ८१ शाखा पुगे
• १० जीवन, तीन निर्जीवन र एक पुनर्बीमा कम्पनीको स्थापना

प्रस्तुति : ममता थापा

प्रतिक्रिया [0]

पुरा नाम: *

इमेल: *

प्रतिकृया: *
पठाउनुहोस