सुन्दर घर जोडेपछिको सवारी खरीद

पर्याप्त पुँजी नभए पनि निरन्तर आम्दानीको स्रोत भए सवारी साधन कर्जा लिन सहज

ममता थापा

काठमाडौं । सवारी साधन बाध्यता र रहर दुवै अवस्थामा खरिद गरिने चलन छ । यद्यपि आधारभूत आवश्यकता पूरा भएसँगै अर्थात् एउटा सुन्दर घर बनाएपछि अधिकांशको सपना सवारी साधन जोड्नेमै हुन्छ । यस्तो साधन खरिद गर्न पर्याप्त पुँजी नभए पनि निरन्तर आम्दानीको स्रोत भएका व्यक्तिहरूले बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट कर्जा लिन सक्छन् ।

सामान्यतया पछिल्लो समय बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट सवारी साधनजस्ता अनुत्पादक क्षेत्रमा कर्जा बढी गयो भनेर नियामक निकाय नेपाल राष्ट्र बैंकले निजी प्रयोजनका सवारी साधन कर्जासम्बन्धी सीमा तोेकेको छ । यस कारण बैंक तथा वित्तीय संस्थाले व्यक्तिगत प्रयोजनका लागि सवारी साधन खरिद गर्न कर्जा प्रवाह गर्दा सो सवारी साधनको मूल्यको अधिकतम ५० प्रतिशत र व्यक्तिगत विद्युतीय सवारी साधनको हकमा ८० प्रतिशतसम्म मात्र कर्जा दिन केन्द्रीय बैंकले निर्देशन दिएको छ ।

यसअघि भने यस्तो कर्जा सवारी साधनको मूल्यको अधिकतम ८० प्रतिशतसम्म पनि पाउने व्यवस्था थियो । तर, यो सीमालाई क्रमशः घटाउँदै लगेर आधामा सीमित पारिएको छ । यस व्यवस्थाअनुसार केन्द्रीय बैंकले तोकेको सीमाको आधारमा रहेर संस्थाहरूले कर्जा दिने भएकाले सवारी साधनको मूल्यको आधा ग्राहकले अग्रिम भुक्तानी गर्नैपर्छ ।  

केन्द्रीय बैंकले घटाएको सीमाले यस्तो शीर्षकको कर्जा प्रवाहमा कमी आएको पनि राष्ट्र बैंकको तथ्यांकले देखाएको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूबाट चालू आवको माघसम्म मात्रै १ खर्ब ६३ अर्ब ८६ करोड १० लाख रुपैयाँ बराबरको सवारी तथा अटो (हायरपर्चेज) शीर्षकमा कर्जा प्रवाह भएको छ । गत वर्षको तुलनामा यस्तो कर्जा वृद्धि १० दशमलव ३७ प्रतिशतले संकुचन भएको छ ।

गत वर्षको तुलनामा चालू आवमा १८ अर्ब ९७ करोड ८० लाख रुपैयाँले यस्तो कर्जामा संकुचन आएको हो । गत आवको माघसम्म यस्तो कर्जा १ खर्ब ८२ अर्ब ८३ करोड ९० लाख रुपैयाँ प्रवाह भएको  राष्ट्र बैंकको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।  

एकातिर सवारी साधन खरिद नेपालमा अन्य मुलुकको तुलनामा महँगो पर्न जान्छ  किनभने सवारी साधन आयातमा सरकारलाई बढी तिर्नुपर्ने भएकाले पनि यस्ता साधनको मूल्य तुलनात्मक रूपमा महँगो पर्न गएको हो । महँगोको बीचमा पनि बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले ग्राहकलाई खरिदमा सहज होस् भनेर किस्ताबन्दी रूपमा कर्जा उपलब्ध गराउँदै आएका छन् । बैंकहरूले यस्तो कर्जामा सामान्यतया धितो लिँदैनन् । तर, बैंकलाई ब्याज र किस्ता तिर्न सक्ने नियमित आम्दानीको स्रोत हेर्ने गर्छन् ।

बैंकले दुई पांग्रे वा चार पांग्रे व्यक्तिगत प्रयोजनका लागि लिने सवारी साधनलाई कर्जा प्रवाह गर्दै आएका छन् । केही बैंकले चार पांग्रे सवारीलाई मात्र कर्जा उपलब्ध गराएका छन् भने केहीले यी दुवै प्रकृतिका सवारीका लागि कर्जा दिएका छन् ।

हाल करिब साढे ७ प्रतिशतमा ४ पांग्रे व्यक्तिगत प्रयोजनका लागि कर्जा प्रवाह गर्दै आएको एनएमबी बैंकले यस्तो कर्जा दिनुअघि नियमित आम्दानी  पुष्टि हुने कागजात लिने गरेको छ । एनएमबी बैंक कर्जा विभागका अनुसार सामान्यतया यस्तो प्रकृतिको कर्जा ५ वर्षसम्म हुने र सोहीअनुसार ईएमआई (मासिक किस्ता) तिर्नुपर्छ । ‘बैंकहरूले व्यक्तिगत सवारी कर्जा का लागि सेवाग्राहीले आम्दानी पुष्टि गर्न आफ्नो तलबको आम्दानी, रोयल्टी आम्दानी वा घरभाडाजस्ता नियमित आम्दानीको स्रोत हेर्ने गर्छन् । सबै प्रक्रिया पुगेपछि आम्दानीअनुसार सवारीको मूल्यलाई आधार मानेर ५ वर्ष अवधिमा तिर्न सक्ने गरी मासिक किस्ताको गणना गरिन्छ,’ एनएमबी बैंक कर्जा विभागको भनाइ छ ।  

सवारी कर्जा लिनुअघि ध्यान दिनुपर्ने पक्ष
बैंकहरूले दिने कर्जामध्ये सबैभन्दा कम झन्झट हुने सवारी कर्जा हो । विशेषगरी यस्तो कर्जा लिनुअघि व्यक्तिले बैंकले कति ब्याजदरमा, कति अवधिसम्म, कति ईएमआई र डाउन पेमेन्टमा कर्जा प्रवाह गर्छन्, यसबारे पूर्वजानकारी राख्दा राम्रो हुन्छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले व्यक्तिगत सवारी साधन कर्जा विभिन्न चाडपर्वलाई लक्षित गरी स्किमसहित कम ब्याजदरमा पनि प्रवाह गर्ने गर्छन् । तर, सधैं चाडपर्व र स्किम हुँदैन । यसो नभए पनि प्रतिस्पर्धी बजारमा ब्याजदर घटीबढी हुन सक्छ । कर्जाका ब्याजदर निक्षेपको ब्याजदरमा भर पर्ने भएकाले यसको ब्याजदरबारे चासो राख्न जरुरी छ । अहिले बजारमा मुद्दती निक्षेपको ब्याजदर वाणिज्य बैंकहरूमा बैंकअनुसार न्यूनतम ६ प्रतिशतदेखि साढे ८ प्रतिशतसम्म रहेको छ । सामान्यतया जति थोरै निक्षेपको ब्याज त्यति कम कर्जाको ब्याजदर हुन्छ । अहिले यस्तो खाले कर्जा बैंकहरूले न्यूनतम साढे ७ प्रतिशतदेखि साढे ९ प्रतिशत हाराहारीमा दिएका छन् ।

ग्राहकले कर्जा लिँदा बैंकको सबै सम्झौता बुँदाहरू ध्यान दिएरै पढ्नुपर्छ किनभने बैंकहरूमा बेलाबेला लगानीयोग्य पुँजी कम र बढी हुने भएकाले ब्याज पनि तलमाथि हुन सक्ने हुँदा सोहीअनुसार सम्झौता गरेका हुन्छन् । यसर्थ, कर्जा सम्झौताका बुँदा राम्ररी पढेर हस्ताक्षर गर्नुपर्छ । यद्यपि नेपालमा ओभरड्राफ्टजस्ता व्यक्तिगत कर्जामा स्थिर ब्याजदरको प्रचलन आइसकेकाले बैंकहरूले यो सुविधा दिए यसअनुसार पनि लिन सकिन्छ ।

पछिल्लो समय सवारी तथा अटो कर्जाको समयावधि न्यूनतम ५ वर्षदेखि ७ वर्षसम्म तोकिएको छ । तर, सेवाग्राहीले आफूलाई उचित लाग्ने कम समयका लागि कर्जा माग पनि गर्न सक्छन् । यो अवधिभन्दा बढी भने बैंकहरूले बढाउन मान्दैनन् । जति कम अवधि, त्यति नै बढी किस्ता पर्छ ।

यसैगरी बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले कर्जा प्रवाह गर्दा ईएमआई स्किममा दिन्छन् ।  त्यसरी कर्जा प्रवाह गर्दा टर्म रिक्स कम हुन्छ । तलबी स्रोत हुनेलाई पनि महिना महिनामा थोरै–थोरै किस्ता तिर्दा सजिलो पर्छ । कर्जा लिनेले आफ्नो सजिलोका लागि मासिक किस्तामा तिर्ने गरेका छन् ।

बैंकअनुसार सवारी साधन किन्दा अनिर्वाय ५० प्रतिशत डाउनपेमेन्ट गर्नुपर्छ । यसअघि यस्तो पेमेन्ट २० देखि ३५ प्रतिशत गर्नुपर्ने सुविधा थियो । तर, राष्ट्र बैंकले त्यसमा परिर्वतन गर्दै ५० प्रतिशत अनिवार्य गर्नुपर्ने प्रावधान ल्याएको हो ।

सवारी कर्जा लिने प्रक्रिया
सवारी तथा अटो कर्जा लिन चाहने व्यक्ति सुरुमा आफूले खरिद गर्न चाहेको सवारी साधनको मोडल र मूल्यबारे जानकार भएर बैंकमा जाँदा उचित हुन्छ । ऋणीले आफूले किन्न चाहेको गाडीको कोटेसन बैंकमा पठाउनुपर्छ । कोटेसन लिएर गएसँगै जमानी बस्ने व्यक्ति पनि लैजानुपर्ने बैंकर बताउँछन् । यसपछि  बैंकले कर्जा दिने प्रक्रिया अगाडि बढाउँछ ।  साथै, ऋणीले सवारी कम्पनी अर्थात् विक्रेताकहाँ गएर अनिवार्य डाउनपेमेन्ट तिर्नुपर्छ । यसरी रकम बुझाएपछि मात्रै अन्य बाँकी रकमका लागि अटोलोनबाट गाडी खरिद गर्न सकिन्छ ।

ऋण लिन चाहने व्यक्तिले अनिवार्य रकम तिरेपछि  बिक्रेता कम्पनीले कोटेसनसहित बैंकको कर्जा माग फाराम भर्नुपर्छ । ऋणी र जमानी बस्नेको नागरिकता आवश्यक पर्छ । साथै, ऋणीले फाराम भर्ने बेला नागरिकताको फोटोकपीसँगै २ प्रति फोटो र आम्दानीको स्रोत खुल्ने कागजात अनिवार्य रूपमा बुझाउनुपर्छ । सबै प्रक्रिया पूरा गरेपछि यातायातमा गएर पास गर्ने, नामसारी गरेपछि  गाडी बैंकको नाममा हुन्छ र बल्ल ऋणीलाई कर्जा दिन बाटो खुल्छ ।

बैंकले सबै कागजात सही भएको पुष्टि भएपछि ऋणीलाई कर्जा लिन बोलाउँछ । ऋण लिनुअघि अनिवार्य रूपमा बचत खाता खोल्नुपर्छ । यसपछि बैंकले ऋणीसँग ऋणको तमसुक गराउँछ । यस क्रममा बैंकले अटो कम्पनीलाई डेलिभरी अर्डरको पत्र पठाउँछ । बिक्रेता कम्पनीले डेलिभरी अर्डरको पत्र हात परेलगत्तै गाडी ऋणीलाई हस्तान्तरण गर्छ ।

यस्तो सबै कागजात जुटे र प्रक्रिया पूरा गरे करिब १ सातादेखि १० दिनसम्म कर्जा हात पार्न सकिने एनएमबी बैंक कर्जा विभागले बताएको छ ।  

बैंकबाट सवारी कर्जामार्फत लिएको सवारीको बिलबुक भने बैंकले आफ्नै नाममा राख्छ । ऋणीले तोकेको अवधिमा  बैंकलाई मासिक साँवा र ब्याज गरी सबै बक्यौता पेस गरेपछि अन्ततः बैंकले ऋणीको नाममा सवारी प्रदान गर्छ ।

बैंकबाहेक हायर पर्चेज कर्जा प्रवाह गर्ने सात वटा कम्पनीबाट पनि लिन सकिन्छ ।

पछिल्लो समय राष्ट्र बैंकले गरेको नयाँ व्यवस्थाअनुसार निजी प्रयोजनका लागिसमेत आयस्रोत हुनेले हायर पर्चेज कर्जा लिन पाउनेछन् । यसअघि कृषि, औद्योगिक र व्यावसायिक प्रयोजनका लागि मात्र कम्पनी वा संस्थाले सवारी साधन, मेसिनरी औजार, उपकरण खरिदमा यस्तो कर्जा उपयोग गर्न पाउने व्यवस्था थियो ।

किस्ता बुझाउन सक्षम र आयस्रोत भएका जुनसुकै व्यवसायमा आबद्ध सर्वसाधारणले हायर पर्चेज कर्जा लिन पाउँछन् । राष्ट्र बैंकमा दर्ता भएका हायर पर्चेज कर्जा प्रवाह गर्ने सात वटा कम्पनीमार्फत यो सुविधा लिन सकिन्छ । यस्तो कर्जा दिनुअघि संस्थाले ऋणीको व्यवसाय तथा आम्दानीको अवस्था, भविष्यमा गर्ने व्यवसायको थप जानकारी दिँदै जानुपर्ने, आवश्यक कागजात पेस गर्नुपर्र्नेलगायत सर्त पूरा गरेपछि संस्थालाई उपयुक्त लागे कर्जा प्रवाह गर्ने प्रावधान छ ।

यस्ता संस्थाले बैंकबाट कर्जा लिएर पुनर्कर्जा प्रवाह गर्छन् । उनीहरूले कर्जा सुविधामार्फत मेसिनरी उपकरण, सवारी साधनलगायत आफ्ना उत्पादन तथा विभिन्न ब्रान्डका उत्पादन डिलरको रूपमा रहेर ऋणीलाई बिक्री गर्छन् । बैंक र यस्तो संस्थाबीच कर्जा लेनदेनको करार हुन्छ । बैंकबाट ल्याएको कर्जाको ब्याजदरमा यस्तो संस्थाले अब ३ प्रतिशत मात्र ब्याजदर अन्तर (स्प्रेडदर) राखेर कर्जा प्रवाह गर्नुपर्नेछ । यसअघि यस्ता संस्थाले ३ दशमलव ५ प्रतिशत ब्याजदर अन्तर राखी कर्जा प्रवाह गर्दै आएका थिए । राष्ट्र बैंकले हायर पर्चेज कर्जा दिने कम्पनीलाई स्वीकृति दिने नीतिगत एवं प्रक्रियागत व्यवस्था, २०७० मा दोस्रो संशोधन गर्दै यस्तो ब्याजदर शून्य दशमलव ५ प्रतिशत घटाएको हो ।

प्रतिक्रिया [0]

पुरा नाम: *

इमेल: *

प्रतिकृया: *
पठाउनुहोस